กองบรรณาธิการ HonestDocs
เขียนโดย
กองบรรณาธิการ HonestDocs

Diabetic Ketoacidosis (ภาวะคิโตซิส)

เผยแพร่ครั้งแรก 17 ธ.ค. 2016 อัปเดตล่าสุด 17 พ.ย. 2020 เวลาอ่านประมาณ 3 นาที

“ภาวะคิโตซิส Diabetic Ketoacidosis (DKA)” หนึ่งในภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวาน ที่เมื่อเกิดขึ้นแล้วจำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน เพราะอาจทำให้หมดสติ หรือเสียชีวิตได้ อาจดูร้ายแรง แต่เป็นภาวะที่สามารถป้องกันได้

ในบทความนี้ จะอธิบายเกี่ยวกับภาวะคีโตซิส ความหมาย อาการ วิธีการรักษาและป้องกัน

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ตรวจเบาหวานวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 78 บาท ลดสูงสุด 83%

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!

ภาวะคิโตซิส (DKA) คืออะไร

ภาวะคิโตซิส หรือภาวะเลือดเป็นกรด โดยมีระดับน้ำตาลและคีโตนในเลือดสูงจากเบาหวาน (DKA) เกิดจากการที่ร่างกายไม่สามารถใช้น้ำตาลกลูโคสเป็นพลังงานได้ จึงย่อยสลายไขมัน เพื่อนำมาเป็นแหล่งพลังงานทดแทน แต่ได้สารคีโตนซึ่งเป็นกรดออกมาร่วมด้วย

ภาวะคิโตซิส เป็นภาวะที่มีระดับน้ำตาลในเลือดสูง อินซูลิน (Insulin) ต่ำ และมีคีโตน (Ketones) อยู่ในกระแสเลือดตั้งแต่ระดับปานกลางไปจนถึงมาก จัดเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ ที่ต้องได้รับการรักษาในโรงพยาบาลทันที เพราะอาจทำให้หมดสติหรือเสียชีวิตได้

ถึงแม้ว่าภาวะคิโตซิสจะพบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 1 แต่ก็สามารถเกิดกับผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ได้เช่นกัน ดังนั้น ผู้ป่วยโรคเบาหวานทุกคนจึงควรเข้าใจเกี่ยวกับการติดตามระดับคีโตน

อาการของภาวะคิโตซิส (DKA)

เมื่อผู้ป่วยโรคเบาหวานเกิดอาการเหล่านี้ อาจหมายถึง ร่างกายกำลังอยู่ในภาวะคิโตซิส (DKA) ควรรีบไปโรงพยาบาลเพื่อรับการรักษาอย่างทันท่วงที ได้แก่

คีโตน (Ketones) คืออะไร

คีโตน (Ketones) สารที่เป็นกรดตัวหนึ่งที่ได้จากกระบวนการเผาผลาญไขมัน การพบคีโตนปริมาณน้อยๆ ในกระแสเลือดถือเป็นเรื่องปกติ และอาจพบคีโตนในปัสสาวะได้ เมื่ออดอาหารประมาณ 12-16 ชั่วโมง เพราะเมื่อมีระดับคีโตนในเลือดสูง ร่างกายจะขับออกมาในปัสสาวะเช่นเดียวกับน้ำตาลกลูโคส

ระดับคีโตนในเลือดที่สูงขึ้นเรียกว่า Ketosis ผู้ที่รับประทานอาหารที่มีคาร์โบไฮเดรตต่ำมักชอบพูดว่าต้องการให้ร่างกายอยู่ในภาวะ Ketosis เพราะหมายถึงร่างกายกำลังสลายไขมันแทนการสลายคาร์โบไฮเดรต

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

อย่างไรก็ตาม ระดับ Ketosis ที่เกิดจากการรับประทานอาหารคาร์โบไฮเดรตต่ำไม่รุนแรง และมีปริมาณน้อยกว่าระดับที่พบในภาวะคิโตซิส (DKA) มาก

ควรเริ่มติดตามระดับคีโตนเมื่อไหร่

การตรวจติดตามระดับคีโตนมักทำในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 1 มากกว่าชนิดที่ 2 เนื่องจากผู้ที่เป็นเบาหวานชนิดที่ 2 ยังสามารถสร้างอินซูลินได้ ทำให้เกิดภาวะนี้ได้น้อยกว่า

อย่างไรก็ตาม มีการแนะนำให้ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 เข้ารับการตรวจคีโตนระหว่างที่มีอาการเจ็บป่วย หรือมีระดับน้ำตาลในเลือดสูง เนื่องจากเมื่อร่างกายเจ็บป่วยหรือติดเชื้อ จะหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) ออกมา ซึ่งส่งผลตรงกันข้ามกับฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลของอินซูลิน ทำให้น้ำตาลในเลือดสูงขึ้นนั่นเอง

ในบางครั้ง การรับประทานยาเบาหวานตามปกติ อาจไม่เพียงพอต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ และหากลืมกินยา หรือคิดว่า ไม่ต้องรับประทานยา เนื่องจากกินข้าวได้น้อย ก็อาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงจนเข้าสู่ระดับอันตรายได้ ดังนั้นผู้ป่วยโรคเบาหวานทุกคน โดยเฉพาะคนที่ใช้อินซูลินควรสอบถามเรื่องการติดตามระดับคีโตนกับแพทย์

สามารถตรวจติดตามระดับคีโตนได้อย่างไร

ปกติแล้ว สามารถตรวจระดับคีโตนด้วยการใช้แผ่นกระดาษทดสอบกับปัสสาวะ แผ่นพลาสติกเหล่านี้ มีส่วนที่สามารถดูดซึมและเปลี่ยนสีได้เมื่อมีคีโตน โดยสามารถตรวจระหว่างปัสสาวะ หรืออาจเก็บปัสสาวะมาก่อนแล้วค่อยจุ่มแผ่นตรวจก็ได้

หลังจากนั้น นำสีที่ได้จากแผ่นทดสอบมาเปรียบเทียบกับตารางสีบนกล่อง เพื่อประเมินระดับคีโตน  นอกจากนั้น ยังมีเครื่องวัดระดับน้ำตาลบางชิ้นที่สามารถวัดระดับคีโตนได้โดยใช้แผ่นวัดคีโตน ซึ่งระดับคีโตนที่ตรวจพบจะแสดงออกมาบนหน้าจอ

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ตรวจเบาหวานวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 78 บาท ลดสูงสุด 83%

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!

เมื่อไหร่ที่ต้องขอความช่วยเหลือ

หากคุณมีคีโตนในระดับปานกลางหรือสูงมากในเลือด ปัสสาวะ หรือมีระดับน้ำตาลในเลือดสูง แม้ว่าจะเป็นเพียงแค่สูงปานกลางก็ควรเข้ารับการตรวจทางการแพทย์ทันที

การรักษาภาวะคิโตซิส (DKA)

แพทย์จะรักษาด้วยการให้สารน้ำร่วมกับอินซูลิน เพื่อให้ผู้ป่วยไม่ขาดน้ำ ระหว่างที่ลดระดับน้ำตาลในเลือด และแก้ไขความเป็นกรดในเลือด

โดยจะค่อยๆ ลดระดับน้ำตาลลง เพื่อป้องกันภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ และโพแทสเซียม (Potassium) ต่ำ ตลอดการรักษาจะต้องติดตามอาการอย่างใกล้ชิด และอาจต้องปรับสารน้ำหากจำเป็น เพื่อให้ร่างกายมีระดับน้ำตาลในเลือดและเกลือแร่ที่เหมาะสม

ภาวะแทรกซ้อนของภาวะคิโตซิส (DKA)

ภาวะแทรกซ้อนรุนแรงแต่พบได้น้อย คือ การเกิดสมองบวม โดยสามารถเกิดได้มากในเด็ก และพบในผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 1 มากกว่า ยังไม่ทราบสาเหตุของการเกิดภาวะนี้ แต่อาการมักเกิดขึ้นระหว่างการรักษาภาวะคิโตซิส

การให้ความรู้โรคเบาหวาน

ผู้ป่วยใหม่และผู้ป่วยเก่าทุกรายที่มีอาการ DKA ควรจะไดัรับความรู้ความเข้าใจเรื่องโรคเบาหวานใหม่ให้ถูกต้อง เพื่อการดูแลตนเองต่อไป ในหัวข้อต่อไปนี้

  • โรคเบาหวาน
  • อินซูลิน และวิธีการฉีดอินซูลิน
  • อาหารและการออกกำลังกาย
  • การประเมินผลน้ำตาลด้วยตนเองโดยการตรวจปัสสาวะและเลือด
  • การดูแลตนเองและแก้ไขภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (hypoglycemia) และภาวะน้ำตาลในเลือดสูง (hyperglycemia)
  • ภาวะแทรกซ้อน

วิธีการรักษาที่ดีที่สุดกำลังอยู่ในระหว่างการวิจัย การตรวจติดตามระดับคีโตนเป็นประจำจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะคิโตซิส (DKA) 


27 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Ketosis vs. Ketoacidosis: What’s the Difference?. Healthline. (https://www.healthline.com/health/ketosis-vs-ketoacidosis)
DKA (Ketoacidosis) & Ketones. American Diabetes Association. (https://www.diabetes.org/diabetes/complications/dka-ketoacidosis-ketones)
Diabetic Ketoacidosis (DKA): Symptoms, Causes, Treatment (https://www.healthline.com/health/type-2-diabetes/ketoacidosis)

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)

ดูคำถามและคำตอบอื่นๆ ที่เกี่ยวกับอาการนี้
เราป่วยเป็นโรคความดัน และเบาหวานรับยาต่อเนื่อง
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
มึนๆงงๆตาลายหูอื้อค่ะเมื่อก่อนไม่เคยเป็นเกียวกับอะไรค่ะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
พ่อเป็นต้อกระจก ตอนนี้บอดไปแล้ว ถ้าไปผ่าจะหายไหมคะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
นอนกรนเสียงดัง ตื่นเช้ามีอาการง่วง เป็นเบาหวาน ควรไปตรวจที่ไหนดีคะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
มีอาการเหมือนคนเป็นโรคเบาหวาน แต่ตรวจแล้วไม่เป็น มีข้อบงชี้ว่าจะเป็นโรคอะไรไหมคะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)