อ่านข้อมูลที่น่าสนใจเกี่ยวกับ ยาขยายหลอดเลือด (Vasodilators) ได้แก่ Amyl nitrite, Bosentan, Erythrityl และ Pentaerythritol/Pentaerithrityl ยานี้มีประโยชน์และมีวิธีใช้อย่างไร ตลอดจนอ่านข้อมูลที่น่ารู้เรื่อง ทั้งข้อบ่งใช้ การออกฤทธิ์ ผลข้างเคียง และการพยาบาล หากคุณสนใจ สามารถอ่านต่อได้ที่นี่
คําอธิบายอย่างกว้างๆ โดยย่อ
ยาขยายหลอดเลือดมีการใช้กันอย่างกว้างขวาง Nitrites และ Nitrate (Amyl nitrate, Erythrity tetranitrate, Isosorbide dinitrate, Nitroglycerin และ Pentaerythritol tetranitrate) ใช้เพื่อลดอาการ เจ็บหน้าอก (Angina pectoris) ยาเหล่านี้ใช้เพื่อปรับการไหลเวียนเลือดส่วนปลายให้ดีขึ้น เช่น IsoxSuprine เป็นต้น ส่วน Pentoxifyline ไม่เป็น Vasodilator แต่ลดการไหลเวียนเลือดและทําให้เลือดไหลได้ดีขึ้น Diazoxide, Nitroglycerin และ Nitroprusside ใช้สําหรับรักษาความดันโลหิตสูงชนิดเฉียบพลันในระยะสั้นๆ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
Amyl nitrite
ชื่อสามัญ Amyl nitrite
ชื่อการค้า Amyl nitrite
ประเภท ยาขยายหลอดเลือดออกฤทธิ์เร็ว กล้ามเนื้อเรียบคลายตัว
ข้อบ่งใช้ บรรเทาอาการเจ็บหน้าอก ในผู้ป่วย Angina pectoris หรือบรรเทาอาการปวดในผู้ป่วย Renal และ Gallbladder colic
การออกฤทธิ์ ทําให้กล้ามเนื้อหลอดเลือดคลายตัว มีผลให้ลดการไหลกลับของเลือดและลดความดันโลหิต ในหลอดเลือดแดง เป็นการลดการทํางานของเวนตริเคิลและลดความต้องการออกซิเจน ของกล้ามเนื้อหัวใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง
ผลข้างเคียง หากได้รับยาขนาดสูง จะทําให้มีอาการวิงเวียน ใจสั่น ปวดศีรษะ (อาการจะลดลงภายใน
2-3 สัปดาห์) ความดันโลหิตต่ำ สับสน เป็นลม อัมพาต ชัก การไหลเวียนเลือดล้มเหลว อาจตายได้ เนื่องจากการหายใจล้มเหลว ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน
การพยาบาล
- ระวังอาการหน้ามืด เป็นลมจากความดันโลหิตต่ำ ให้อยู่ในท่านั่งหรือนอนขณะสูดดมยา หากมีอาการหน้ามืด เป็นลม ให้ผู้ป่วยนอนลงแล้วหายใจเข้าออกลึกๆ เคลื่อนไหวขา ข้อเท้า เพื่อให้เลือดไหลเวียนดีขึ้น เพิ่มเลือดไปเลี้ยงสมองมากขึ้น
- บันทึกเวลาเริ่มให้ยา และระยะเวลาที่หายเจ็บหน้าอก
- บันทึกสัญญาณชีพบ่อยๆ จนกว่าจะปกติ
- ไม่ควรเขย่าขวดก่อนใช้ ควรพ่นยาที่ใต้ลิ้นทิ้งไว้อย่างน้อย 10 วินาที จึงจะกลืนได้
Bosentan
ชื่อสามัญ Bosentan
ชื่อการค้า Tracleer
ประเภท ยาขยายหลอดเลือด (Vasodilator)
ข้อบ่งใช้ รักษาภาวะความดันโลหิตสูง ชนิด Pulmonary arterial hypertension (PAH)
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
การออกฤทธิ์ ปิดกั้น Neurohormonal ที่ทําให้หลอดเลือดที่ปอดหดตัว จึงทําให้หลอดเลือดขยายตัว ผลข้างเคียง ปวดศีรษะ คออักเสบ หน้าแดง อาหารไม่ย่อย (รู้สึกจุกแน่นบริเวณลิ้นปี่) เหนื่อยล้า
ผื่นคัน ความดันโลหิตต่ำ
การพยาบาล
- ไม่ให้ยานี้กับหญิงมีครรภ์
- ประเมินระดับเอนไซม์ตับ (Aminotransferrese) ก่อนเริ่มรักษา และทุกเดือนหลังรักษาหากมีเอนไซม์ตับสูงให้บันทึกไว้เพื่อให้แพทย์พิจารณาเปลี่ยนยาที่ใช้รักษา ประเมิน อาการที่เกิดขึ้นอันเนื่องมาจากเซลล์ตับถูกทําลาย เช่น อาการคลื่นไส้ อาเจียน มีใช้ ปวดท้อง เมื่อยล้า ดีซ่าน เป็นต้น หากค่าบิลิรูบินสูงขึ้น ให้หยุดยา ดูระดับ Hb, Hct 1-3 เดือนของการรักษา และทุก 3 เดือน
Erythrityl
ชื่อสามัญ Erythrityl tetranitrate
ชื่อการค้า Anginar, Cardilate
ประเภท ยาขยายหลอดเลือดหัวใจ
ข้อบ่งใช้ ป้องกันและรักษาผู้ป่วย Angina pectoris ที่เป็นมานาน ต้านอาการเจ็บหน้าอกจากการขาดเลือดไปเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจ
การออกฤทธิ์ ทําให้กล้ามเนื้อเรียบในที่ต่างๆ คลายตัวจึงมีผลทําให้หลอดเลือดแดงและดําขยายเลือดดําขยายตัวมากกว่าหลอดเลือดแดง) นําเลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆมากขึ้น ยาไม่มีผลโดยตรงต่อจังหวะและความแรงในการเต้นของหัวใจ แต่สามารถลดการใช้พลังงาน ของกล้ามเนื้อหัวใจ และลดขนาดของหัวใจได้ ซึ่งเป็นผลทางอ้อมจากฤทธิ์ของยาต่อกล้าม เนื้อเรียบของหลอดเลือด ช่วยให้ความต้านทานของหลอดเลือดปลายทางลดลงและความ ดันโลหิตลดลง นั่นคือ ยาออกฤทธิ์ลดปริมาณเลือดในเวนตริเคิลขณะหัวใจคลายตัว (Preload) และความต้านทานของหลอดเลือดปลายทางของหัวใจ และลดความต้องการออกซิเจนของกล้ามเนื้อหัวใจ
ผลข้างเคียง หากได้รับยาขนาดสูง จะทําให้มีอาการวิงเวียน ใจสั่น ปวดศีรษะ (อาการจะลดลงภาย ใน 2-3 สัปดาห์) ความดันโลหิตต่ำ สับสน เป็นลม อัมพาต ชัก การไหลเวียนเลือดล้ม เหลวอาจตายได้ เนื่องจากการหายใจล้มเหลว ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน
การพยาบาล สังเกตผลข้างเคียงของยา เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ความดันโลหิตต่ำ ปวดศีรษะ เป็นต้น
Pentaerythritol/Pentaerithrityl
ชื่อสามัญ Pentaerythritol tetranitrate
ชื่อการค้า Peritrate
ประเภท ยาขยายหลอดเลือดหัวใจ
ข้อบ่งใช้ บรรเทาอาการเจ็บหน้าอก
การออกฤทธิ์ ยามีผลโดยตรงต่อกล้ามเนื้อเรียบ ทําให้กล้ามเนื้อเรียบในที่ต่างๆ คลายตัว จึงมีผลทําให้
หลอดเลือดแดงและดําขยายตัว (หลอดเลือดดําขยายตัวมากกว่าหลอดเลือดแดง) นําเลือด ไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆ มากขึ้น ยาไม่มีผลโดยตรงต่อจังหวะและความแรงในการเต้นของ หัวใจแต่สามารถลดการใช้พลังงานของกล้ามเนื้อหัวใจ และลดขนาดของหัวใจได้ ซึ่งเป็นผลทาง อ้อมจากฤทธิ์ของยาต่อกล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือด ทําให้ความต้านทานของหลอด เลือดปลายทางลดลงและความดันโลหิตลดลง นั่นคือ ยาออกฤทธิ์ลดปริมาณเลือดในเวน ตริเคิลขณะหัวใจคลายตัว (Preload) และความต้านทานของหลอดเลือดปลายทางของหัวใจหรือ Afterload และลดความต้องการออกซิเจนของกล้ามเนื้อหัวใจ
ผลข้างเคียง หากได้รับยาขนาดสูงจะทําให้มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียน ใจสั่น ปวดศีรษะ (อาการ
จะลดลงภายใน 2-3 สัปดาห์) ความดันโลหิตต่ำ สับสน เป็นลม อัมพาต ชัก อาจตายได้เนื่องจากการหายใจล้มเหลว
การพยาบาล ให้คําแนะนําผู้ป่วย ดังนี้
- ให้กลืนยาทั้งเม็ดหรือทั้งแคปซูล ห้ามแบ่งหรือเคี้ยว รับประทานยาขณะท้องว่างก่อนอาหาร 1 ชั่วโมง หรือหลังอาหาร 2 ชั่วโมง แล้วดื่มน้ำตาม 1 แก้ว
- หากลืมรับประทานยา ให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้แต่ต้องห่างจากมื้อต่อไปอย่างน้อย2 ชั่วโมง ห้ามรับประทานยาเป็น 2 เท่าในมื้อเดียวกัน
- ให้เปลี่ยนท่าช้าๆ เพื่อป้องกันภาวะความดันโลหิตต่ํา (Postural hypotention)
- ทําจิตใจให้แจ่มใส หลีกเลี่ยงจากความเครียดต่างๆ ซึ่งจะมีผลทําให้หัวใจต้องทํางานมากขึ้น และหลีกเลี่ยงการดื่มสุรา
- ในกรณีที่ผู้ป่วยอยู่บ้าน พยาบาลต้องแนะนําวิธีการให้ยาที่ถูกต้องแก่ผู้ป่วยและญาติ
ผลของยาและอาการของผู้ป่วย สิ่งที่ควรสังเกตและข้อควรระวังขณะใช้ยา จนผู้ป่วย และญาติเกิดความเข้าใจและนําไปปฏิบัติได้อย่างถูกต้องเพื่อป้องกันอันตรายที่เกิดขึ้น ขณะได้รับยา
หากคุณเห็นว่าบทความนี้มีประโยชน์และอยากอ่านเกี่ยวกับหัวข้อนี้เพิ่มเติม สามารถสนับสนุนผู้แต่ง รองศาสตราจารย์ปราณี ทู้ไพเราะ ได้โดยการซื้อหนังสือ “คู่มือยา (Handbook of Drugs)”
