มารู้จัก 'ยาขยะ' กับ 'ยาเหลือใช้'

ยาขยะกับยาเหลือใช้คืออะไร สาเหตุของการเกิดและผลเสีย
เผยแพร่ครั้งแรก 1 ม.ค. 2018 อัปเดตล่าสุด 17 พ.ย. 2020 เวลาอ่านประมาณ 4 นาที
มารู้จัก 'ยาขยะ' กับ 'ยาเหลือใช้'

คุณผู้อ่านเคยได้ยินคำว่า “ยาขยะ” และ “ยาเหลือใช้” กันมาบ้างไหมคะ… แล้วทราบหรือเปล่าคะว่ามันมีความหมายว่าอย่างไรถ้ายังไม่เคยได้ยิน… ไม่ทราบความหมาย… หรือไม่แน่ใจ… มานั่งข้าง ๆ ดิฉันเลยค่ะ เดี๋ยวจะเม้าท์มอย  เอ๊ย! เล่าให้ฟัง…

 

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

ยาเหลือใช้ หมายถึง ยาที่ผู้ป่วยได้รับไปแล้วใช้ไม่หมด ก็จะมีบางส่วนเหลือไว้ไม่ได้นำไปใช้ต่อ

 

ส่วน… ยาขยะ ก็จะหมายถึง ยาเหลือใช้ที่…

  • เสื่อมสภาพ
  • หมดอายุ
  • ไม่มีฉลาก

ซึ่งจะเห็นได้ว่า ยาเหลือใช้ หมายรวมถึงทั้งยาที่ยังใช้ได้(แต่ไม่ได้ใช้) และยาที่ไม่ควรนำมาใช้อีก ในขณะที่ยาขยะ จะหมายถึงเฉพาะยาที่ไม่ควรนำมาใช้อีกเท่านั้น …ถ้าพูดแบบนักคณิตศาสตร์ ก็คงต้องบอกว่า “ยาขยะเป็น Subset ของยาเหลือใช้” นั่นแหละค่ะ ^_^

 

สาเหตุที่ทำให้เกิดยาเหลือใช้ ได้แก่…

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

  1. แพทย์สั่งจ่ายยาให้กับผู้ป่วยมากเกินกว่าที่จะใช้จริง
  2. แพทย์มีการเปลี่ยนแปลงการรักษา เช่นลดขนาดการใช้ หรือเปลี่ยนชนิดยา
  3. ผู้ป่วยเสียชีวิตก่อนใช้ยาหมด
  4. ผู้ป่วยหยุดใช้เนื่องจากโรค / อาการเจ็บป่วยหายดีแล้ว
  5. ผู้ป่วยหยุดใช้ยาเมื่อเกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยา
  6. ผู้ป่วยไม่ได้ใช้ยาตามแพทย์สั่ง

 

และสาเหตุที่ทำให้ยาเหลือใช้ กลายเป็นยาขยะ ได้แก่..

  1. การเก็บรักษาที่ไม่เหมาะสม ทำให้ยาเสื่อมสภาพก่อนวันหมดอายุจริง
  2. การเก็บยาไว้นานเกินไปจนยาหมดอายุ
  3. เปลี่ยนภาชนะบรรจุโดยไม่เก็บฉลากเดิมของยาไว้ด้วย หรือฉลากยาฉีกขาด / ลบเลือน

 

มีการทำการศึกษาวิจัยทั้งในและนอกประเทศ สรุปได้สอดคล้องกันว่าrx13

เกือบทุกครัวเรือนล้วนมียาเหลือใช้ – ยาขยะ

(ไม่ทราบว่า… เช่นเดียวกับบ้านของคุณผู้อ่านด้วยหรือไม่คะ ^_^)

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

ซึ่งถือว่าเป็นเรื่องไม่ปกติ ที่พบได้เป็นปกติไปซะแล้ว

ถึงเวลาลุกขึ้นมาปฏิวัติการสร้าง “ยาเหลือใช้ – ยาขยะ” กันเสียทีจะดีไหมคะ

 

ก็แล้วทำไมต้องปรับเปลี่ยนล่ะ… สงสัยกันมั้ย…

 

เงียบบบบบบบ อืมม์…ดิฉันคิด(เอาเอง)ว่าคุณผู้อ่านก็สงสัยแต่ไม่อยากถามก็แล้วกันนะคะ ไม่เป็นไร ดิฉันถามเองตอบเองเลยก็ไม่ …ไม่ถือฮ่ะ ^_^ ว่า…

“ก็แหม… เพราะยาเหลือใช้ – ยาขยะนั้นมันมีผลเสียน่ะสิคะ”

 

ผลเสียของยาเหลือใช้ – ยาขยะ ได้แก่…

1. สิ้นเปลือง …ว่ากันตรง ๆ เลยนะคะ ไม่ต้องใช้ภาษาสละสลวยให้ยุ่งยาก ^_^ ถ้าเป็นยาที่ซื้อหามาเองก็เป็นการสิ้นเปลืองเงินในกระเป๋าโดยใช่เหตุ แต่สำหรับยาที่ได้รับจากโรงพยาบาล โดยใช้สิทธิ์การรักษาตามหลักประกันสุขภาพ แม้ไม่ได้ควักเงินออกมาจากกระเป๋าของเราโดยตรง แต่ก็เป็นการสิ้นเปลืองเงินงบประมาณของชาติ ซึ่งจะว่าไปแล้ว… ก็มาจากเงินภาษีของประชาชนอย่างเรา ๆ ท่าน ๆ นี่เองล่ะค่ะ

 

จากที่ ภก.ดร.วิรัตน์ ทองรอด ทำการสืบค้นงานวิจัยที่เกี่ยวข้องเกี่ยวกับยาเหลือใช้ / ยาขยะ พบข้อมูลในประเทศต่าง ๆ มีความสอดคล้องกันว่า จากยาทั้งหมดที่มีการจ่ายออกไปให้กับผู้ป่วย จะมีร้อยละ 3 – 20 ที่กลายเป็นยาเหลือใช้ …ถ้าอ่านแล้วยังไม่ตกใจ เห็นเป็นเรื่อง “จิ๊บ ๆ” ล่ะก้อ… ลองคิดเป็นเม็ดเงิน (อ้างอิงจาก… มาลี งามประเสริฐ, ลดาทิพย์ สุวรรณ. บันทึกบทเรียน การประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากประจำสู่งานวิจัย) คิดเฉพาะในประเทศไทยก็ประมาณร้อยกว่าล้านบาทต่อปีเลย โห…น่าเสียดายใช่ไหมล่ะคะ

 

rx15ใช่แล้ว! จะมาผลาญเงินภาษีไปกับการใช้ยาแบบทิ้ง ๆ ขว้าง ๆ อย่างนี่ไม่เข้าท่าที่สุด!!!

rx07ใจเย็นค่ะคุณพี่… เพิ่งไปจ่ายภาษีช่วยชาติเป็นเงินก้อนใหญ่มาก..ก….ก……มาใช่ไหมคะ เลย “อิน” เป็นพิเศษ แหม… เดินกระปลกกระเปลี้ยหน้าซีดเผือดมาเลย มาค่ะ… มานั่งดมยาดมให้หายใจโล่งดีกว่านะคะ

 

2. การรักษาไม่ได้ผล หรือเกิดอันตรายต่อร่างกาย

อันเนื่องจาก สาเหตุส่วนหนึ่งที่ทำให้เกิดยาเหลือใช้ ก็คือการใช้ยาอย่างไม่เหมาะสม เช่น ใช้ไม่ครบจำนวนหรือระยะเวลาที่แพทย์สั่ง ซึ่งยาบางประเภท เช่นยารักษาโรคเรื้อรังจะต้องมีการใช้ต่อเนื่องเพื่อควบคุมภาวะของโรคหรืออาการเจ็บป่วยให้เป็นปกติหรือป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อน หรือยาปฏิชีวนะ จะต้องมีการใช้ติดต่อกันจนครบระยะเวลาที่กำหนด เพื่อให้เชื้อถูกกำจัดไปจนหมด ไม่กลับมาเป็นซ้ำหรือเกิดการดื้อยาในภายหลัง การหยุดใช้ยาเพราะเห็นว่าไม่มีอาการเจ็บป่วยแล้ว จึงทำให้การรักษาไม่ได้ผลดี

และหากยาที่เหลือใช้นั้น กลายเป็นยาขยะ ซึ่งไม่ทราบสรรพคุณที่แท้จริง (กรณีที่ฉลากลบเลือนหรือฉีกขาด) หรือเสื่อมสภาพไปแล้ว หากนำมาใช้ นอกจากจะทำให้รักษาไม่หาย ก็ยังอาจเกิดพิษจากยาอีกด้วย

 

ฝ่ายเภสัชกรรมของเรา เคยได้มีการสำรวจยาเหลือใช้ – ยาขยะที่ผู้รับบริการนำมาคืนในช่วงที่มีการจัดนิทรรศการ สัปดาห์เภสัชกรรม 2553 พบว่า ประมาณร้อยละ 40 ของยาที่นำมาคืนเป็นยาขยะ!!!

…ดูแล้วน่าตกใจนะคะ เพราะนั่นหมายถึง เกือบครึ่งหนึ่งของยาทั้งหมด หากไม่มีการนำมาคืน ก็จะยังอยู่ที่บ้านของผู้ป่วยบางท่าน ซึ่งอาจถูกนำไปใช้เองหรือโดยคนในครอบครัวในวันใดวันหนึ่ง และเกิดอันตรายตามมาได้


แล้วเราจะป้องกันการเกิด “ยาเหลือใช้” และ “ยาขยะ” ได้อย่างไร…

ติดตามอ่านต่อได้ในคราวหน้านะคะ

rx01


2 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Where and How to Dispose of Unused Medicines. U.S. Food and Drug Administration (FDA). (https://www.fda.gov/consumers/consumer-updates/where-and-how-dispose-unused-medicines)
The Prevalence of Unused Medications in Homes. National Center for Biotechnology Information. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6631141/)

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)

บทความต่อไป
สัญญาณไฟฟ้าหัวใจถูกขัดขวาง
สัญญาณไฟฟ้าหัวใจถูกขัดขวาง

ภาวะนี้คืออะไร อันตรายหรือไม่ และเมื่อไหร่ที่ต้องใส่เครื่องกระตุ้นหัวใจ

อ่านเพิ่ม
ประวัติของ การแพทย์แผนโบราณ ในประเทศไทย ในอดีต จนถึงปัจจุบัน
ประวัติของ การแพทย์แผนโบราณ ในประเทศไทย ในอดีต จนถึงปัจจุบัน

ประวัติ และการเปลี่ยนแปลงของแพทย์แผนโบราณในประเทศไทยตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

อ่านเพิ่ม