กองบรรณาธิการ HD
เขียนโดย
กองบรรณาธิการ HD

หน่วยไต (Nephron)

หน่วยไต คืออะไร ภายในหน่วยไตมีส่วนประกอบอะไรบ้าง หน่วยไตทำงานอย่างไร และมีประโยชน์อย่างไรต่อร่างกาย
เผยแพร่ครั้งแรก 28 พ.ค. 2019 อัปเดตล่าสุด 17 พ.ย. 2020 เวลาอ่านประมาณ 3 นาที
หน่วยไต (Nephron)

เรื่องควรรู้

ขยาย

ปิด

  • หน่วยไต เป็นส่วนประกอบด้านในไตซึ่งมีมากกว่า 1 ล้านหน่วยต่อไตของคน 1 คน ทำหน้าที่ควบคุมสารน้ำ และขับของเสียต่างๆ ออกจากร่างกายในรูปของปัสสาวะ
  • ส่วนประกอบของหน่วยไตมีความซับซ้อน และมีอยู่หลายส่วน แต่หลักๆ แล้ว ทั้งหมดจะทำหน้าที่คัดกรอง ดูดซึม และขับของเหลวที่เข้ามาในร่างกายออกไป
  • หลายคนมักเข้าใจว่าไต จะทำหน้าที่ขับของเสียออกจากร่างกายเท่านั้น แต่ความจริงแล้ว หากของเหลวส่วนไหนยังมีประโยชน์ต่อร่างกาย หน่วยไตก็จะดูดสารนั้นกลับมาเก็บไว้ในร่างกายเพื่อใช้งานต่อไป เช่น วิตามิน น้ำ สารกลูโคส สารอาหารที่เรารับประทานเข้าไป
  • หน่วยไตยังทำหน้าขับสารซึ่งหากมีความเข้มข้นสูงเกินไป ก็จะเป็นอันตรายต่ออวัยวะส่วนอื่นได้ เช่น โพแทสเซียมไอออน
  • เพื่อให้การขับของเสียที่อาจเป็นอันตรายออกไปจากร่างกายอย่างมีประสิทธิภาพ คุณจึงต้องบำรุงดูแลไต และอวัยวะส่วนอื่นๆ ให้แข็งแรงอยู่เสมอ (ดูแพ็กเกจตรวจสุขภาพผู้หญิง ผู้ชายทุกวัยได้ที่นี่)

หลายคนคงรู้จักแค่ว่า "ไต" คือ อวัยวะที่ทำงานเกี่ยวกับการขับของเสียต่างๆ ออกจากร่างกาย แต่น้อยคนที่จะรู้ว่า ภายในอวัยวะไตของเราทุกคนนั้น มีหน่วยไตซึ่งเป็นโครงสร้างพื้นฐานในการทำงานของไตอยู่

ความหมายของหน่วยไต

หน่วยไต (Nephrone) คือ หน่วยการทำงานสำคัญภายในไต และเป็นโครงสร้างสำคัญในการขับเอาของเสียในร่างกายออกไป ไม่ว่าจะเป็นปัสสาวะ ของเสียส่วนเกินในเลือด ในไตของคน 1 คนนั้น มีหน่วยไตกว่า 1 ล้านหน่วยอยู่ข้างใน 

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ตรวจไต ฟอกไต รักษาโรคไต วันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 50 บาท ลดสูงสุด 83%

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!

นอกจากนี้ หน่วยไตยังทำหน้าที่ควบคุมน้ำ หรือสารต่างๆ ภายในร่างกายให้สมดุล ทั้งยังทำหน้าที่ควบคุมระบบต่อมไร้ท่อผ่านทางฮอร์โมนต่างๆ เช่น ฮอร์โมนต้านการขับปัสสาวะไม่เหมาะสม และฮอร์โมนพาราไทรอยด์

ส่วนประกอบของหน่วยไต

ภายในหน่วยไต ประกอบไปด้วย

  • โบว์แมน แคปซูล (Bowman's Capsule) มีลักษณะคล้ายถ้วยที่พองออกมาจากท่อของหลอดไต ภายในเต็มไปด้วยกระจุกหลอดเลือดฝอย (Glomerulus) ทำหน้าที่กรองสารต่างๆ ออกจากร่างกาย

  • โกลเมอรูลัส (Glumerulus) เป็นกลุ่มเส้นเลือดฝอยต่อจากเส้นเลือดแดงที่ต่อเข้ากับไต จะอยู่ในโบว์แมน แคปซูลอีกที

  • หลอดไตส่วนต้น (Proximal Convoluted Tubule: PCT) เป็นส่วนแรกของระบบท่อซึ่งต่อกับโบว์แมน แคปซูล มีลักษณะคดไปมา ทำหน้าที่ดูดซึมสารที่ยังมีประโยชน์กลับสู่ของเหลว แล้วเข้าสู่กระแสเลือด

  • หลอดไตส่วนปลาย (Distal Convoluted Tubule: DCT) เป็นส่วนอยู่ปลายสุดของระบบท่อขนาดเล็กของไต อยู่ต่อจากท่อขาขึ้นของห่วงเฮนเล มีลักษณะเหมือนหลอดไตส่วนต้น แต่มีเส้นผ่าศูนย์กลางเล็กกว่า

    หลอดไตส่วนปลายนี้ทำหน้าที่หลายอย่าง ทั้งดูดซึมน้ำ ดูดซึม และขับออกในส่วนของสารโซเดียม แคลเซียม โพแทสเซียม ไฮโดรเจน แอมโมเนียม ไอออน อีกทั้งช่วยขับสารพิษ และยาออกสู่น้ำกรองด้วย

  • หลอดไตรวม (Collecting tube) เป็นท่อส่วนที่รวบรวมของเหลวซึ่งผ่านมาจากหลอดไตส่วนปลาย หลอดไตรวมหลายๆ หลอดเมื่อรวมตัวกันจนมีขนาดใหญ่ขึ้น จะเรียกได้อีกชื่อว่า "ท่อพาพิลลารี (Papillary duct)"

  • ท่อของหน่วยไต (Concoluted tubule) ทำหน้าที่ในการดูดกลับ และหลั่งสาร แบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ
    • ท่อขดส่วนต้น (Proximal convoluted tubule) ทำหน้าที่ดูดซึมสารต่างๆ กลับเข้าสู่กระแสเลือด ซึ่งในส่วนนี้เป็นบริเวณที่มีการดูดซึมสารกลับเข้ากระแสเลือดได้มากที่สุด คือ ประมาณ 65 % ของร่างกาย
    • ห่วงเฮนเล (Loop of Henle) เป็นบริเวณที่มีการดูดน้ำกลับมากที่สุด แบ่งเป็น 2 ส่วน คือ ท่อขาลง (descending limb) และท่อขาขึ้น (ascending limb)
    • ท่อขดส่วนท้าย (distal convoluted tubule) ทำหน้าที่เชื่อมต่อไปยังกรวยไต และท่อไต เพื่อนำน้ำปัสสาวะไปเก็บที่กระเพาะปัสสาวะ และรอการขับถ่าย

การทำงานของหน่วยไต  

หน้าที่ของหน่วยไต มีดังต่อไปนี้

  • กรองของเสียออกจากร่างกาย ส่วนประกอบของหน่วยไตที่ทําหน้าที่กรองของเสีย คือ โกลเมอรูลัส โดยกระบวนการกรองของเสียออกจากร่างกายจะผ่านเยื่อบุ 3 ชั้น ได้แก่
    • ชั้นที่ 1 กรองผ่านผนังหลอดเลือดฝอยโกลเมอรูลัสในชั้นนี้ จะมีแค่น้ำที่ผ่านไปได้พร้อมกับสารที่เป็นโมเลกุลเล็กๆ เท่านั้น เช่น เกลือ ยูเรีย กลูโคส กรดอะมิโน แต่ถ้าโกลเมอรูลัสทำงานผิดปกติ จะพบเม็ดเลือดแดงและอัลบูมินโปรตีนในปัสสาวะ
    • ชั้นที่ 2 กรองผ่านชั้นเบสเมนต์เมมเบรน (Basement Membrane) ของโกลเมอรูลัส ซึ่งจะทำหน้าที่กรองสารที่เป็นโปรตีนขนาดใหญ่
    • ชั้นที่ 3 กรองผ่านเยื่อบุผนังของโบว์แมนแคปซูล (Bowman capsule) ทำหน้าที่กรองของเหลวออกจากเลือด

  • ดูดของเหลวกลับไปที่ท่อของหน่วยไต ในแต่ละวันจะมีของเหลวที่ถูกกรองออกมาอย่างน้อย 180 ลิตร ซึ่งร่างกายไม่ได้ขับของเหลวเหล่านั้นออกทิ้งทั้งหมด

    เพราะเมื่อของเหลวถูกกรองผ่านโกลเมอรูลัสแล้ว สารที่มีประโยชน์ เช่น กลูโคส กรดอะมิโน วิตามิน น้ำ และสารอาหารต่างๆ จะถูกดูดกลับเข้ากระแสเลือดประมาณ 98-99 % ส่วนที่เหลือ 1-2 % คือ น้ำปัสสาวะ ซึ่งถูกขับทิ้งออกจากร่างกายประมาณวันละ 1.5 ลิตร

  • หลั่งสารออกมาจากท่อของหน่วยไต ซึ่งสารที่หลั่งออกมา จะได้แก่
    • โพแทสเซียมไอออน (K+) โพแทสเซียมไอออนจะหลั่งออกมาจากหน่วยไตเมื่อมีความเข้มข้นสูงเกินไป ซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อการทำงานของหัวใจ
    • หลั่งไฮโดรเจนไอออน (H+) เพื่อรักษาระดับค่า pH ในของเหลวในร่างกายให้คงที่และควบคุม pH ในเลือด
    • หลั่งแอมโมเนีย (NH3) เพื่อลดความเป็นกรดในของเหลว

คุณจะเห็นได้ว่า ทุกส่วนของอวัยวะไต มีหน้าที่สำคัญในการขับของเสียซึ่งเป็นอันตรายออกไปจากร่างกาย และกักเก็บของเหลวส่วนที่มีประโยชน์เอาไว้ใช้งานต่อ ดังนั้นคุณจึงต้องบำรุงดุแลสุขภาพไตให้แข็งแรงอยู่เสมอ 

ซึ่งวิธีการบำรุงไตนั้นทำได้ไม่ยาก โดยหลักๆ คือ ให้คุณดื่มน้ำให้เพียงพอทุกๆ วัน เพื่อให้ร่างกายมีสารน้ำขจัดของเสียในร่างกายได้เพียงพอ นอกจากนี้ยังมีผัก และผลไม้บางชนิดซึ่งช่วยบำรุงไตได้ เช่น งาดำ กระเทียมสด แครนเบอร์รี่ หอมหัวใหญ่ เกาลัด

ดูแพ็กเกจตรวจสุขภาพผู้หญิง ผู้ชายทุกวัย เปรียบเทียบราคา โปรโมชั่นล่าสุดจากโรงพยาบาลและคลินิกชั้นนำได้ที่นี่ หรือไม่พลาดทุกการอัปเดตแพ็กเกจต่างๆ เมื่อกดเป็นเพื่อนทางไลน์ @hdcoth และกดดาวน์โหลดแอป iOS และ Android


1 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Nephron - an overview. ScienceDirect. (https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/nephron)

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)

บทความต่อไป