ไข้อีดําอีแดง ข้อมูล สาเหตุ อาการ การติดต่อ รักษา และป้องกัน

ไข้อีดำอีแดง (Scarlet Fever) เป็นความเจ็บป่วยที่มีผื่นแดงเป็นจุดเด่นและมักพบคออักเสบร่วมด้วย  ไข้อีดำอีแดงเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย พบในเด็กทุกช่วงอายุโดยเฉพาะในเด็กที่อายุน้อยกว่า 10 ปี อย่างไรก็ดี ปัจจุบันดรคนี้พบได้น้อยลงมากและเป็นเพียงการติดเชื้อคออักเสบร่วมกับการเกิดผื่นเท่านั้นเอง 

อาการของไข้อีดำอีแดง

ไข้อีดำอีแดงมักจะเริ่มด้วยการมีไข้และเจ็บคอ อาการจะเข้าได้กับโรคคออักเสบจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ไข้อาจจะขึ้นสูงได้ถึง 103-104 องศาฟาเรนไฮต์ และมักจะมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน หนาวสั่น ปวดศีรษะ และปวดท้องตามมาได้ มักไม่พบอาการไอจากการติดเชื้อนี้  หากไม่ได้รับการรักษา ไข้จะเป็นอยู่ประมาณ 5-7 วัน แต่โดยส่วนมากจะลดลงได้อย่างรวดเร็วภายใน 1 วัน หากได้รับยาปฏิชีวนะ ในช่วง 12-48 ชั่วโมงหลังจากมีอาการดังกล่าวจะเกิดผื่นแดงขึ้น ผื่นนี้ไม่ได้เกิดจากเชื้อแบคทีเรียเอง แต่เกิดจากพิษที่ผลิตจากเชื้อแบคทีเรีย group A strep บางสายพันธุ์

ผื่นจากไข้อีดำอีแดง

ผื่นแดงที่เกิดจากไข้อีดำอีแดงมักประกอบด้วยตุ่มเล็กๆ สีแดง เริ่มจากบริเวณหน้า คอ และขาหนีบ หลังจากนั้นจะกระจายไปทั่วตัว โดยผื่นนี้จะคงอยู่ประมาณ 5-6 วัน ผื่นแดงๆ นี้จะกดจาง (เมื่อกดที่ตุ่มแดง ผิวบริเวณนั้นจะขาวขึ้น) ต่างกับผื่นจากโรคอื่น (จุดเลือดออก) ที่กดแล้วไม่จาง  บางครั้งผื่นจะเป็นมากบริเวณคอ ข้อพับ รักแร้ และขาหนีบ เมื่อผื่นจางลง ผิวอาจจะลอกออกได้โดยเฉพาะที่ใบหน้าและฝ่ามือเป็นช่วงเวลานานได้ถึง 6 สัปดาห์ ซึ่งเป็นช่วงที่ผื่นกำลังจะหายไป

วิธีการแยกผื่นจากไข้อีดำอีแดงจากผื่นชนิดอื่น 

บางครั้งผื่นจากไข้อีดำอีแดงจากผื่นชนิดอื่นๆ ก็มีความใกล้เคียงกันทั้งลักษณะผื่นและอาการอื่นๆ แต่สิ่งที่จะทำให้นึกถึงโรคอีดำอีแดงมากกว่าโรคอื่น ได้แก่

• ผื่นมีลักษณะเหมือนกระดาษทราย  เนื่องจากมีตุ่มเล็กนูนจำนวนมาก เมื่อลองลูบบริเวณที่มีผื่นจะรู้สึกเหมือนสัมผัสกระดาษทราย ส่วนมากจะพบที่บริเวณแขนและหน้าอกมากกว่าบริเวณใบหน้า
• รอบปากซีด  เป็นคำที่เรียกกันเล่น ๆ ในทางการแพทย์ หมายถึงมักจะพบว่า บริเวณรอบปากซีดลงเมื่อเปรียบเทียบกับบริเวณหน้าผากและแก้มที่แดงมากขึ้น
• เส้น Pastia  เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่พบได้บ่อยในไข้อีดำอีแดง โดยจะพบเป็นเส้นสีเข้มที่เกิดขึ้นบนผิวหนังโดยเฉพาะบริเวณรอยพับซึ่งอาจดูเหมือนบริเวณที่โดนแดดเผา
• ลิ้นสตรอว์เบอร์รี่  เป็นอีกสิ่งที่พบได้บ่อย โดยจะพบว่าลิ้นแดงและบวมมากขึ้น ช่วงแรกจะพบว่า ลิ้นจะมีปื้นสีขาวคลุม เมื่อเปรียบเทียบกับต่อมรับรสที่บวมและแดงมากขึ้นเป็นตุ่มเล็กๆ จะทำให้มีลักษณะเหมือนสตรอว์เบอร์รี่

ไข้และผื่นนี้มักจะพบร่วมกับการมีคอแดงและอักเสบและมีต่อมทอนซิลที่บวมแดง มีหนองคลุมได้ นอกจากนั้นยังทำให้ความอยากอาหารลดลง และพลังงานลดลงได้

การวินิจฉัยไข้อีดำอีแดง

เมื่อลูกของคุณมีอาการที่อาจเป็นโรคอีดำอีแดง แพทย์มักจะป้ายเชื้อจากคอไปตรวจว่า เป็นการติดเชื้อแบคทีเรียชนิดที่ก่อโรคไข้อีดำอีแดงหรือไม่ บางครั้งการตรวจนี้อาจได้ผลเป็นลบ แต่ผลเพาะเชื้อภายหลังอาจระบุว่า ติดเชื้อชนิดนี้

การติดต่อของไข้อีดำอีแดง

ไข้อีดำอีแดง หรือโรคที่เกิดจากคออักเสบติดเชื้อแบคทีเรีย ติดต่อจากการสัมผัสสารคัดหลั่งจากจมูก หรือคอของผู้ที่กำลังมีอาการติดเชื้อ หรือสัมผัสโดยตรงจากแผลที่ติดเชื้อโดยตรง โดยสารคัดหลั่งสามารถสัมผัสผ่านทางอาหาร อาจเกิดขึ้นในช่วงที่มีการใช้เครื่องใช้ หรือของเล่นร่วมกัน พบได้ในการระบาดของโรคทางอาหารในบริเวณโรงเรียน หรือสถานที่เลี้ยงเด็ก

การรักษาไข้อีดำอีแดง

การติดเชื้อนี้ต้องใช้ยาปฏิชีวนะ ได้แก่ penicillin amoxicillin  erythromycin  clindamycin หรือ cephalosporin  นอกจากนั้นควรแยกลูกของคุณให้อยู่เฉพาะบริเวณบ้าน ไม่ควรไปโรงเรียนหรือพบเพื่อนอย่างน้อยในช่วง 24 ชั่วโมงหลังได้รับยาปฏิชีวนะ หลังจากนั้นไข้อีดำอีแดงจะมีการแพร่กระจายเชื้อลดลง

การรับประทานยาปฏิชีวนะให้ครบตามกำหนดเป็นเรื่องสำคัญ โดยแบคทีเรียชนิดนี้ยังสามารถก่อโรคไข้รูมาติก (Rheumatic fever) ได้ แต่พบได้น้อย ดังนั้นแม้ว่าอาการของโรคจะดีขึ้นแล้ว การใช้ยาปฏิชีวนะให้ครบตามกำหนดมีความสำคัญที่จะช่วยป้องกันไม่ให้เกิดโรคไข้รูมาติกได้  โรครูมาติกเป็นโรคหัวใจที่ไม่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียเอง แต่เกิดจากผลของการกำจัดเชื้อแบคทีเรียของร่างกาย

ไข้อีดำอีแดงและการติดเชื้อที่ผิวหนัง

แม้ว่าจะพบได้น้อย แต่สามารถพบการเกิดโรคไข้อีดำอีแดงภายหลังการมีการติดเชื้อที่ผิวหนังได้ โดยแบคทีเรียน Strep นี้ เป็นชนิดเดียวกับการเกิดการติดเชื้อพุพองที่ใบหน้า (impetigo) โดยอาการจะคล้ายกับการเกิดไข้อีดำอีแดงตามปกติดังที่กล่าวมาแล้ว แต่แทนที่จะเกิดตามหลังอาการเจ็บคอของการติดเชื้อคออักเสบ จะพบว่ามีการติดเชื้อที่ผิวหนัง โดยเฉพาะรอบ ๆ แผลที่มีอยู่เดิม

การป้องกันและการลดโอกาสเกิดการติดเชื้อในเด็ก

หากลูกของคุณเป็นโรคไข้อีดำอีแดงจำเป็นต้องให้ลูกของคุณอยู่ในบ้านอย่างน้อย 24 ชั่วโมง หลังจากเริ่มให้ยาฆ่าเชื้อ จนกว่าจะไม่มีไข้รวมถึงอาการดีขึ้น นอกจากจะเป็นการป้องกันไม่ให้เด็กคนอื่นติดเชื้อแล้วยังช่วยให้ร่างกายของเด็กได้พักผ่อน โดยโรคนี้สามารถติดต่อได้ทางละอองน้ำลายที่เกิดจากการไอ หรือการจาม นอกจากนั้นยังสามารถติดจากการสัมผัสบริเวณที่ถูกจับโดยผู้ที่ติดเชื้ออยู่ก็ได้

การล้างมือที่ถูกต้องเป็นวิธีสำคัญในการป้องกันการแพร่เชื้อ โดยเฉพาะหลังไอ จาม หรือ ก่อนจับอาหาร ถึงแม้คำแนะนำนี้จะดูง่าย แต่การล้างมือให้ถูกต้องนั้นกลับไม่ได้ปฏิบัติอย่างแพร่หลายเท่าที่ควร นอกจากนั้นการปิดปากขณะไอ จาม  การไม่ใช้แก้วน้ำ ช้อน  ผ้าเช็ดหน้าร่วมกัน ก็เป้นการป้องกันที่ดี  รวมทั้งการแยกภาชนะของผู้ป่วย การแยกซักล้างเครื่องใช้ส่วนตัวก็ถือเป็นเรื่องสำคัญเช่นกัน