ภาวะเลือดเป็นด่างจากการหายใจ เป็นภาวะที่ร่างกายมีระบบหายใจที่ผิดปกติทำให้มีการระบายอากาศเอาก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกมาเกินไป เลือดจึงมีฤทธิ์เป็นด่าง โดยมี PaCO2 น้อยกว่า 35 มม.ปรอท และ pH ในเลือดมากกว่า 7.45
สาเหตุการเกิดภาวะเลือดเป็นด่าง
- สาเหตุที่เกิดจากปอด เช่น ภาวะออกซิเจนในเลือดต่ำ (Hypoxemia) ภาวะปอดบวม (Pneumonia) หอบหืดแบบเฉียบพลัน (Acute asthma)
- สาเหตุที่ไม่ได้เกิดจากปอด เช่น วิตกกังวล ไข้สูง พิษจากยาแอสไพริน
- สาเหตุอื่นๆ เช่น ภาวะเลือดเป็นด่างจากเมตาบอลิซึม ภาวะไตวาย การตั้งครรภ์ (มีการหลั่งโปรเจสเตอโรนเพิ่มขึ้นและกระตุ้นศูนย์หายใจ) การติดเชื้อในกระแสเลือด (Sepsis)
กระบวนการเกิดภาวะเลือดเป็นด่าง
เมื่อมีการระบายอากาศเพิ่มขึ้นจะทำให้ขับคาร์บอนไดออกไซด์ออกไปจากร่างกาย ระดับความเข้มข้นของคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดจะต่ำลง ซึ่งนำไปสู่การผลิตกรดคาร์บอนิกลดลง ส่วน pH ของเลือดจะเพิ่มขึ้น
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
ภาวะนี้ไฮโดรเจนอิออนจะถูกดึงออกจากเซลล์โดยแลกเปลี่ยนกับโพแตสเซียมอิออน ทำให้โพแตสเซียมในเลือดต่ำลง ไฮโดรเจนไอออนที่ออกจากเซลล์เข้ามาในเลือดจะจับกับไบคาร์บอเนตไอออนเป็นกรดคาร์บอนิก เพื่อให้ pH ของเลือดลดลง
นอกจากนี้ไบคาร์บอเนตบางส่วนจะเข้าเซลล์และขับคลอไรด์ในเซลล์ออกมาแทน ทำให้คลอไรด์ในเลือดสูงขึ้น ฟอสเฟตเข้าเซลล์
ในผู้ป่วยที่มีการขับคาร์บอนไดออกไซด์ออกอย่างมาก ภาวะคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดต่ำจะกระตุ้นคาโรติคบอดี (Carotid body) เอออร์ติกบอดี (Aortic body) และเมดัลลาให้เพิ่มการเต้นของหัวใจ โดยไม่เพิ่มความดันโลหิต ส่วนภาวะคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดต่ำยังคงดำเนินต่อไป
ภาวะนี้จะทำให้หลอดเลือดที่ไปเลี้ยงสมองหดตัว เลือดไปเลี้ยงสมองลดลง นอกจากนี้ยังมีผลกระตุ้นเซลล์สมองส่วนเมดัลลา พอนส์ และส่วนที่เกี่ยวกับระบบประสาทอัตโนมัติให้ไวต่อการถูกเร้า
ทำให้เกิดอาการเหล่านี้ เช่น วิงเวียน สับสน หน้ามืด มีอาการชา เป็นลม และอาจเกิดการชักจากการขาดเลือดที่ไปเลี้ยงสมอง คลื่นไส้อาเจียนจากสมองขาดเลือด ในกรณีที่รุนแรงอาจเกิดหัวใจเต้นผิดจังหวะ หากตรวจรีเฟล็กซ์จะพบว่า มีรีเฟล็กซ์ไวกว่าปกติ Chrostek’s sign และ Trousseau’s sign ให้ผลบวก
นอกจากนี้ยังมีอาการใจสั่น เหงื่อออก กระสับกระส่าย อาจมีอาการกระตุก อาการชัก หัวใจเต้นผิดจังหวะเนื่องจากโพแตสเซียมในเลือดต่ำ
โปรแกรมตรวจสุขภาพวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 99 บาท ลดสูงสุด 96%
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
การวินิจฉัยโรค
จากประวัติจะบ่งชี้ถึงสาเหตุของการเกิดภาวะเลือดเป็นด่างจากการหายใจ หากตรวจร่างกายพบจะพบอาการต่อไปนี้
- เหงื่อออกมาก
- หายใจเร็วตื้น
- ใจสั่น
- หัวใจเต้นผิดจังหวะ
- มีการกระตุกของกล้ามเนื้อ
- มีอาการชาตามปลายนิ้ว และอาจแผ่ขึ้นไปที่แขนและขา
- Chrostek’s sign และ Trousseau’s sign ได้ผลบวก
- รู้สึกวิงเวียนศีรษะ ชักและหมดสติ
- รีเฟล็กซ์ไวกว่าปกติ
- การตรวจทางห้องปฏิบัติการ pH มากกว่า 7.45 PaCO2 น้อยกว่า 35 มม.ปรอท Serum K+ มากกว่า 3.5 mEq/L
การรักษา
โดยทั่วไปการรักษาภาวะนี้อาจไม่จำเป็น แต่การรักษาอาจจำเป็นในกรณีต่อไปนี้
- หากผู้ป่วยมีอาการไม่มากและ pH น้อยกว่า 7.50 อาจใช้การหายใจในถุงกระดาษเพื่อช่วยควบคุมการหายใจลึกและเร็วผิดปกติ
- หากผู้ป่วยใช้เครื่องช่วยหายใจอยู่ให้แก้ไขโดยการปรับลดอัตราเร็วต่อนาที
การพยาบาล
ให้การพยาบาลผู้ป่วยเพื่อป้องกันภาวะพร่องออกซิเจนและคงไว้ซึ่งสมดุลของภาวะกรดด่างในเลือด โดยแนะนำวิธีดังนี้
- ผ่อนคลายความเครียด
- ให้ยาสงบประสาท
- ให้ผู้ป่วยหายใจในถุงเพื่อเพิ่มคาร์บอนไดออกไซด์
- หมั่นตรวจดูการทำงานของเครื่องช่วยหายใจ
- ดูแลให้ผู้ป่วยพักผ่อนอย่างเพียงพอ
- ประเมินสัญญาณชีพทุก 1-4 ชั่วโมง หากพบความผิดปกติ รายงานแพทย์ทราบเพื่อให้การช่วยเหลือได้ทันท่วงที
- ติดตามผลการตรวจเลือดเกี่ยวกับกรด-ด่าง
- ให้อิเล็กโทรไลต์ทดแทนทางปาก หรือทางหลอดเลือดดำตามแผนการรักษา
- บันทึกปริมาณน้ำเข้า-ออกทุก 8 ชั่วโมง
ภาวะเลือดเป็นด่างจากการหายใจแม้ไม่มีอันตรายมาก แต่ก็ควรได้รับการแก้ไขให้ทันท่วงทีเพื่อให้รัดับ pH ในเลือดกลับมาเป็นปกติ ไม่มีอาการผิดปกติรบกวนชีวิตประจำวัน
เปรียบเทียบราคาและแพ็กเกจตรวจสุขภาพ จากคลินิกและโรงพยาบาลใกล้คุณ และไม่พลาดทุกอัปเดตเรื่องสุขภาพและโปรโมชั่นเมื่อกดดาวน์โหลดแอป iOS และ Android
ทำอย่างไรให้ร่างกายปลอดสารตกค้าง