Myoclonus (กระตุกรัว)

อาการกระตุกรัว คือการกระตุกอย่างรวดเร็วของกล้ามเนื้อที่ไม่สามารถควบคุมหรือหยุดได้ อาการนี้สามารถเกิดขึ้นกับกล้ามเนื้อชุดเดียวหรือหลายชุดพร้อมกันก็ได้ และการเคลื่อนไหวก็อาจเกิดขึ้นเป็นรูปแบบ (Pattern) หรือแบบสุ่มๆ ก็ได้เช่นกัน

อาการกระตุกรัวมักเป็นอาการของภาวะผิดปกติบางอย่าง การสะอึกก็จัดว่าเป็นอาการกระตุกรัวชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นการกระตุกตามหลังการคลายตัวลงของกล้ามเนื้อ อาการกระตุกรัวประเภทนี้มักไม่เป็นอันตราย แต่ก็อาจเกิดขึ้นซ้ำๆ จนสร้างความไม่สบายตัวได้ และอาจรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันด้วย

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ

ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

กด

อาการกระตุกรัวมีหลายชนิด ซึ่งถูกจำแนกตามสาเหตุการเกิดดังต่อไปนี้

• Action Myoclonus เป็นการกระตุกรัวที่มีความร้ายแรงที่สุด สามารถเกิดกับแขน ขา ใบหน้า และเสียงได้ การกระตุกของกล้ามเนื้อจะรุนแรงขึ้นหากพยายามควบคุมอาการ และมักเป็นสาเหตุที่ทำให้ผู้ป่วยขาดออกซิเจนหรือมีการไหลเวียนโลหิตไปยังสมองน้อยลง
• Cortical Reflex Myoclonus เกิดจากชั้นนอกสุดของสมอง เป็นรูปแบบหนึ่งของโรคลมชัก (Epilepsy) การกระตุกอาจเกิดกับกล้ามเนื้อไม่กี่ชุดที่ส่วนหนึ่งของร่างกาย หรือเกิดกับกล้ามเนื้อหลายๆ ชุดทั่วทั้งร่างกาย และอาจจะทรุดลงได้หากมีการขยับร่างกายบางทิศทาง
• Essential Myoclonus เกิดขึ้นโดยไม่มีภาวะต้นตอและไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด เป็นชนิดอาการกระตุกที่คงที่และจะหายไปเองโดยที่อาการไม่ได้รุนแรงขึ้น
• Palatal Myoclonus เกิดกับเพดานปากที่เป็นส่วนอ่อนนุ่ม ทำให้เกิดการบีบรัดตัวเป็นจังหวะซึ่งสามารถเกิดกับข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้างของเพดานปากก็ได้ อาการนี้อาจส่งผลกับใบหน้า ลิ้น ลำคอ และกระบังลม การกระตุกจะเกิดขึ้นเร็วมาก (อาจถึง 150 ครั้งต่อนาที) และบางคนอาจได้ยินเสียง คลิ๊ก ในหูจากการบีบรัดตัวของกล้ามเนื้อแต่ละครั้งได้ด้วย
• Physiological Myoclonus ตัวอย่างการกระตุกรัวชนิดนี้มีทั้งการสะอึก นอนกรน การกระตุกที่เกี่ยวกับความกังวลหรือการออกกำลังกาย และการกระตุกของกล้ามเนื้อขณะเด็กทารกนอนหลับ
• Progressive Myoclonus Epilepsy (PME) คือกลุ่มของโรคที่ทรุดลงตามกาลเวลาและสามารถกลายเป็นปัญหาร้ายแรงได้ โดยมากมักจะเกิดในเด็กหรือวัยรุ่น ทำให้เกิดอาการชัก ลมบ้าหมู และอาการรุนแรงต่าง ๆ ที่ส่งผลให้พูดและขยับร่างกายลำบาก ภาวะนี้มีอยู่หลายชนิด ได้แก่
  • Lafora Body Disease โรคทางพันธุกรรมที่ทำให้เกิดอาการกระตุกรัว ชัก และสมองเสื่อม
  • Cerebralstorage Diseases มักทำให้เกิดอาการกระตุกรัว มีปัญหาการมองเห็นและสมองเสื่อม ผลที่ตามมาคือภาวะกล้ามเนื้อบิดเกร็ง (Dystonia) ที่ทำให้มีอิริยาบถไม่ปกติ
  • System Degenerations ทำให้เกิดอาการชัก และทรงตัวไม่อยู่ขณะยืนหรือเดิน
• Reticular Reflex Myoclonus คือลมชักประเภทหนึ่งที่เริ่มจากก้านสมอง การกระตุกมักจะเกิดทั่วร่างกายทำให้เกิดปฏิกิริยากับกล้ามเนื้อทั้งสองซีก การกระตุกอย่างรุนแรงอาจเกิดขึ้นกับกล้ามเนื้อทุกส่วนหรือส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายก็ได้ อาการนี้สามารถเกิดได้จากการถูกสิ่งเร้าภายนอกกระตุ้นอีกด้วย
• Stimulus-sensitive Myoclonus คืออาการกระตุกรัวที่เกิดจากเหตุการณ์ภายนอก เช่นเสียงดัง การเคลื่อนไหว หรือแสง ผู้ป่วยที่มีภาวะนี้มักจะมีอาการกระตุกรุนแรงจากการตกใจ
• Sleep Myoclonus เกิดขึ้นในช่วงเวลานอนหลับ อาการชนิดนี้ไม่ต้องได้รับการรักษา แต่อาจเป็นสัญญาณบ่งชี้ถึงภาวะนอนหลับผิดปกติที่ร้ายแรงได้ เช่น กลุ่มอาการขาอยู่ไม่สุข (Restless Leg Syndrome) เป็นต้น

อาการของภาวะกระตุกรัว

อาการจากภาวะกระตุกรัวมีอยู่หลายระดับ ตั้งแต่เบามากไปจนถึงรุนแรงมาก อาการกระตุกอาจเกิดขึ้นนานๆ ครั้งหรือเกิดบ่อยครั้ง ทุกส่วนของร่างกายสามารถเกิดอาการกระตุกรัวได้หมด โดยทั่วไปแล้วรูปแบบของอาการกระตุกรัว สามารถสรุปออกมาได้ดังนี้

• คาดเดาไม่ได้ เพราะสามารถเกิดขึ้นได้กะทันหัน
• เกิดเพียงชั่วขณะ
• ควบคุมไม่ได้
• มีความรุนแรงและความถี่ที่ไม่สม่ำเสมอ
• เกิดได้กับทุกส่วนในร่างกาย
• ส่งผลรบกวนการกิน การพูดจา หรือการเคลื่อนไหวตามปกติ

สาเหตุของการเกิดอาการกระตุกรัว

อาการกระตุกรัวอาจเกิดขึ้นได้เอง หรือเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้

• การติดเชื้อ
• โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
• การกระทบกระแทกที่ไขสันหลังหรือศีรษะ
• เนื้องอกในสมองหรือไขสันหลัง
• ไต หรือตับล้มเหลว
• โรคผิดปกติของการสะสมไขมัน (Lipid Storage Disease)
• ผลเสียจากการใช้ยาหรือสารเคมี
• ภาวะเนื้อเยื่อพร่องออกซิเจน (Hypoxia)
• ภาวะอักเสบจากภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง (Autoimmune Inflammatory Conditions)
• ภาวะผิดปกติที่ระบบเผาผลาญ
• กลุ่มอาการการดูดซึมอาหารผิดปกติ เช่น โรคแพ้กลูเตน (Celiac Disease)
• ภาวะผิดปกติทางประสาทวิทยา เช่น
  • โรคลมชัก
  • ไข้สมองอักเสบ (Encephalitis)
  • โรคหลอดเลือดสมอง
  • โคม่า (Coma)
  • โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple Sclerosis)
  • โรคพาร์กินสัน (Parkinson's Disease)
  • โรคสมองเสื่อมจากลิววีบอดี (Lewy Body Dementia)
  • โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer's Disease)
  • โรคครอยตส์เฟลดต์-จาคอบ (Creutzfeldt-Jakob Disease)
  • กลุ่มอาการพารานีโอพลาสติก (Paraneoplastic Syndromes) (ภาวะที่เกิดกับผู้ป่วยมะเร็งบางราย)
  • ภาวะ Corticobasal Degeneration
  • โรคสมองส่วนหน้าเสื่อม (Frontotemporal Dementia)
  • โรคประสาทเสื่อมหลายที่ (Multiple System Atrophy)

การวินิจฉัยอาการกระตุกรัว

การทดสอบหลายวิธีสามารถช่วยให้แพทย์ตรวจพบและวินิจฉัยสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการกระตุกรัวได้ เมื่อผู้ป่วยไปพบแพทย์ และได้มีการตรวจร่างกายขั้นเริ่มต้นแล้ว แพทย์อาจพิจารณาใหผู้ป่วยเข้ารับการทดสอบเพิ่มเติมดังต่อไปนี้

• การทดสอบกิจกรรมไฟฟ้าสมอง (Electroencephalography (EEG))
• การถ่ายภาพสะท้อนคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Magnetic Resonance Imaging (MRI)) หรือการสแกนคอมพิวเตอร์ (Computed Tomography (CT)) เพื่อระบุปัญหาด้านโครงสร้างหรือหาเนื้องอก
• การตรวจคลื่นไฟฟ้ากล้ามเนื้อ (Electromyogram (EMG)) เพื่อวัดการกระตุ้นของกล้ามเนื้อสำหรับระบุชนิดของอาการกระตุกรัว
• การทดสอบในห้องปฏิบัติการณ์เพื่อมองหาร่องรอยของภาวะที่อาจส่งผลให้เกิดอาการกระตุกรัว เช่น
  • โรคเบาหวาน (Diabetes)
  • ภาวะดูดซับอาหารผิดปกติ (Metabolic Disorders)
  • โรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง
  • โรคไตหรือโรคตับ
  • ยาหรือสารพิษต่าง ๆ

การรักษาอาการกระตุกรัว

หากอาการกระตุกรัวเกิดจากภาวะสุขภาพ แพทย์จะพยายามรักษาภาวะนั้นๆ ให้สำเร็จเสียก่อน แต่หากเป็นโรคที่รักษาไม่หาย การรักษาจะมีเป้าหมายเพื่อลดความรุนแรงกับความถี่ของอาการลงแทน โดยวิธีดังนี้

• การใช้ยา แพทย์อาจจ่ายยาระงับประสาท ยากดประสาท หรือยากันชักเพื่อลดอาการกระตุกของกล้ามเนื้อ
• การผ่าตัด แพทย์อาจแนะนำให้เข้ารับการผ่าตัดหากอาการกระตุกรัวเกี่ยวข้องกับเนื้องอกหรือรอยโรคในสมองและไขสันหลัง
• การรักษาทางเลือก การฉีด Onabotulinum toxin A (Botox) อาจช่วยรักษาอาการกระตุกรัวที่ส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายได้ โดยสารตัวนี้จะออกฤทธิ์ยับยั้งการปล่อยสารเคมีส่งสัญญาณที่ทำให้เกิดอาการกระตุกลง

การป้องกันอาการกระตุกรัว

ขณะนี้ยังไม่มีวิธีป้องกันการเกิดอาการกระตุกรัว แต่ทุกคนสามารถลดความเสี่ยงต่อการเกิดอาการกระตุกรัวจากสาเหตุต่างๆ ที่ชัดเจนได้ ด้วยป้องกันการบาดเจ็บของศีรษะและสมอง ด้วยการสวมใส่หมวกนิรภัยหรือเครื่องป้องกันศีรษะ ขณะทำกิจกรรมเสี่ยง เช่น การขับขี่จักรยานหรือจักรยานยนต์ เป็นต้น