กองบรรณาธิการ HD
เขียนโดย
กองบรรณาธิการ HD
พญ.วรรณวนัช เสถียรธรรมมณี
ตรวจสอบความถูกต้องโดย
พญ.วรรณวนัช เสถียรธรรมมณี

ทำความสะอาดคอนโดอย่างไร ให้ปลอดเชื้อ COVID-19

วิธีป้องกันและกำจัดเชื้อ COVID-19 ไม่ให้เข้าสู่ที่พักอาศัย New normal ใหม่ที่ทุกคนควรรู้
เผยแพร่ครั้งแรก 20 พ.ค. 2020 อัปเดตล่าสุด 15 ก.ค. 2021 ตรวจสอบความถูกต้อง 5 ม.ค. 2021 เวลาอ่านประมาณ 6 นาที
ทำความสะอาดคอนโดอย่างไร ให้ปลอดเชื้อ COVID-19

เรื่องควรรู้

ขยาย

ปิด

  • หลังกลับจากข้างนอก หรือมีแขกมาเยี่ยม ควรแยกส่วนรองเท้าที่ใส่คนละส่วนกับรองเท้าอื่นๆ รวมถึงเปลี่ยนเสื้อผ้าใหม่และอาบน้ำทันที เพราะเชื้ออยู่บนเสื้อผ้าได้นาน 12 ชั่วโมง
  • หากสัมผัสกับพัสดุที่มาส่งให้ล้างมือด้วยสบู่หลังจากสัมผัสกล่องพัสดุและสินค้า โดยการล้างมือที่ดี ให้ท่องไว้ว่า หน้า หลัง ปั้น (ทำเหมือนปั้นตรงฝ่ามืออีกข้าง) โป้ง (กำรอบนิ้วโป้ง) ปลาย (นิ้ว) และข้อ (มือ)
  • ใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ (Hydrogen peroxide) 3% ผสมน้ำ 1:5 ใช้ทำความสะอาดพื้นผิวในบ้าน จะสามารถฆ่าเชื้อโควิด-19 ได้ หรือใช้เอทิลแอลกอฮอล์ชุบทำความสะอาดได้ทันที
  • การใช้ห้องน้ำร่วมกับคนอื่นควรเช็ดฝารองนั่งทุกครั้ง ปิดฝาก่อนกดชักโครก เพื่อป้องกันการฟุ้งกระจายของเชื้อ
  • เปรียบเทียบราคาและแพ็กเกจตรวจโควิด-19 (COVID-19) 

แม้ว่าสถานการณ์การแพร่ระบาดของ COVID-19 ในไทยจะไม่รุนแรงมากนักเมื่อเทียบกับอีกนับร้อยประเทศทั่วโลก แต่โคโรนาไวรัสสายพันธุ์ใหม่ (SARS-CoV-2) ก็ยังคงแพร่กระจายไปทั่วโลก ทำให้ทุกคนยังคงประมาทไม่ได้

การใช้ชีวิตหลังจากนี้จึงต้องเปลี่ยนไปสู่ความปกติใหม่ (New normal) หรืออย่างน้อยก็จนกว่าจะมีวัคซีนป้องโรคที่มีประสิทธิภาพ

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ตรวจโควิด-19 (COVID-19) วันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 450 บาท ลดสูงสุด 65%

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!

HD ได้สัมภาษณ์ พญ. เรณุกา จรัสพงศ์พิสุทธิ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคติดเชื้อจากโรงพยาบาลพญาไท 2 ในหัวข้อ “ทำความสะอาดคอนโดอย่างไร ให้ปลอดเชื้อ COVID-19” เพื่อให้ทุกคนสามารถปรับตัวเข้าสู่ความปกติใหม่ได้อย่างถูกวิธี เหมาะสม และปลอดภัย

เมื่อกลับจากข้างนอก มีอะไรที่ต้องระวังบ้าง?

หลังจากเชื้อ COVID-19 เริ่มแพร่ระบาดในไทยอีกครั้ง จึงมีความเสี่ยงที่เชื้อโรคอาจติดตามพื้นผิวต่างๆ เข้ามาในบ้านได้ ดังนั้นจึงควรมีวิธีจัดการก่อนกลับเข้าที่พักอย่างถูกต้องและปลอดภัย

พญ. เรณุกา กล่าวว่า “อย่างแรกเลย ต้องถอดรองเท้าก่อน แล้วก็ต้องเก็บรองเท้าให้เป็นสัดส่วน เพราะรองเท้าอาจปนเปื้อนเชื้อโรคจากข้างนอกเข้ามาได้”

ถ้ารองเท้าสามารถปนเปื้อนเชื้อโรคเข้ามาได้ ฉะนั้นเสื้อผ้าก็อาจมีเชื้อโรคปนเปื้อนเข้ามา และมีชีวิตอยู่ได้เช่นกันใช่ไหม?

“ส่วนใหญ่จากการศึกษา เชื้อจะอยู่ได้ประมาณ 8-12 ชั่วโมง ขึ้นอยู่กับอุณหภูมิและก็ความชื้นด้วย บางครั้งถ้าเกิดว่า อากาศเย็นมากๆ ก็อยู่ได้ 2-3 วัน ฉะนั้นเมื่อเข้าบ้านมาแล้วเปลี่ยนเสื้อผ้าอาบน้ำเลย

ส่วนการซักผ้าตามปกติ ผงซักฟอก หรือน้ำยาฟอกขาว สามารถฆ่าเชื้อไวรัสได้อยู่แล้ว แต่ถ้าเกิดจะเพิ่มความมั่นใจ เราอาจจะปรับอุณหภูมิของเครื่องซักผ้าให้เป็น 70 องศาเซลเซียส นานกว่า 30 นาที 

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ตรวจโควิด-19 (COVID-19) วันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 450 บาท ลดสูงสุด 65%

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!

สำหรับผ้าปูที่นอนก็เช่นกัน แต่จะซักบ่อยแค่ไหนก็ขึ้นอยู่กับความเปื้อนของมัน แต่ส่วนใหญ่แล้วก็สัปดาห์ละหนึ่งครั้ง”

ตามที่ พญ. เรณุกา ได้กล่าวไป เชื้อ COVID-19 สามารถอยู่บนพื้นผิวต่างๆ ได้นานแตกต่างกันออกไป

HD จึงรวบรวมระยะเวลาที่เชื้อสามารถมีชีวิตอยู่ได้บนพื้นผิวต่างๆ มาให้ เพื่อให้ทุกคนสามารถระวังเชื้อจากการซื้อสินค้าเข้าบ้าน หรือการรับพัสดุ

  • เชื้อ COVID-19 สามารถมีชีวิตอยู่บนพลาสติกได้นาน 72 ชั่วโมง
  • เชื้อ COVID-19 สามารถมีชีวิตอยู่บนสแตนเลสได้นาน 72 ชั่วโมง
  • เชื้อ COVID-19 สามารถมีชีวิตอยู่บนกระดาษแข็งได้นาน 24 ชั่วโมง
  • เชื้อ COVID-19 สามารถมีชีวิตอยู่บนเสื้อผ้าได้นาน 12 ชั่วโมง
  • เชื้อ COVID-19 สามารถมีชีวิตอยู่บนทองแดงได้นาน 4 ชั่วโมง
  • เชื้อ COVID-19 สามารถมีชีวิตอยู่ในอากาศได้นาน 3 ชั่วโมง

“ปกติเราจะไม่รู้ว่าของที่ส่งมานั้นมีเชื้อโรคมานานเท่าไร หรือว่ามีใครมาจับบ้าง บางทีมันก็ตอบยากมากว่าเชื้อตายไปหรือยัง แล้วต้องทิ้งไว้นานเท่าไร ก็คือตอบยากเหมือนกัน ฉะนั้นดีที่สุดคือ ถ้าจับสิ่งของต่างๆ แล้ว เราต้องล้างมือทุกครั้งค่ะ” พญ. เรณุกา กล่าวเสริม

ต้องล้างมือด้วยสบู่ เจลแอลกอฮอล์ หรือแอลกอฮอล์แบบพ่น?

หน่วยงานด้านสาธารณสุขรวมถึงบุคลากรทางการแพทย์ มักแนะนำให้ล้างมือให้บ่อยที่สุดเท่าที่จะทำได้ หลายคนจึงสงสัยว่า แล้วตัวเลือกที่ดีที่สุดในการฆ่าเชื้อ COVID-19 คือ สบู่ เจลล้างมือ หรือแอลกอฮอล์พ่น

“ทุกชนิดที่ยกตัวอย่างมา สามารถฆ่าเชื้อโควิดได้ ขึ้นอยู่กับว่า มือเรา หรืออุปกรณ์เลอะอะไรบ้าง ถ้าสมมติว่า เลอะเศษดิน เศษสกปรกที่เห็นได้ชัดเจน ควรจะเลือกเป็นสบู่เพื่อล้างออกไปเลย 

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ตรวจโควิด-19 (COVID-19) วันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 450 บาท ลดสูงสุด 65%

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!

แต่ถ้ามือไม่ได้เปื้อนมาก แล้วตรงบริเวณนั้นไม่มีที่ล้างมือ เราอาจเลือกใช้เป็นเจลแอลกอฮอล์ล้างมือแทนได้”

“พวกเชื้อไวรัส หรือเชื้อโควิดตายค่อนข้างง่าย เพราะมีเปลือกเป็นโปรตีนกับไขมัน พอเจอกับสบู่ ถึงแม้จะเป็นสบู่ที่ไม่ได้มียาฆ่าเชื้อ เชื้อไวรัสก็ตายเหมือนกัน ดังนั้นล้างมือกับสบู่อะไรก็ได้ แค่ล้างให้ถูกต้อง”

ในกรณีที่เราไม่สามารถล้างมือด้วยน้ำเปล่าได้ เช่น เป็นพนักงานขับรถ การใช้เจลล้างมือบ่อยๆ หรือใช้แอลกอฮอล์สำหรับทำความสะอาดพื้นผิวพวงมาลัยรถ จะเป็นอันตรายไหม? พญ. เรณุกา แนะนำว่า

“เจลแอลกอฮอล์สำหรับผิวหนังจะผสมสารให้ความชุ่มชื้นกับมือ เพื่อไม่ให้มือเราแห้งเกินไป แต่ถ้าเป็นแอลกอฮอล์ที่สำหรับพื้นผิว อาจจะไม่เหมาะกับมือเราเท่าไรคือ เชื้อโรคตาย แต่ว่ามือเราก็อาจจะพังด้วย”

นอกจากนี้ พญ. เรณุกา ยังให้คำแนะนำเพิ่มเติมเกี่ยวกับการรับประทานอาหาร หรือขนมที่ต้องใช้มือจับ หลังจากใช้เจลแอลกอฮอล์ว่า

“ควรจะรอแอลกอฮอล์แห้งก่อน เพราะกรณีนี้อาจจะมีเปื้อนเข้าปากไปบ้าง แต่ถ้าถามว่า อันตรายไหม ถ้าไม่ได้รับประทานในปริมาณมาก อาจจะไม่ได้ถึงกับเป็นอันตราย แต่ควรจะรอให้มันแห้งก่อน”

ล้างมือแบบ New normal ต้องทำอย่างไร จึงจะปลอดเชื้อ COVID?

องค์การอนามัยโลก (World health organization: WHO) แนะนำว่า การล้างมือที่มีประสิทธิภาพนั้นมีถึง 11 ขั้นตอน ดังนี้

  1. ทำให้มือเปียกชุ่ม
  2. กดสบู่ล้างมือ
  3. ถูฝ่ามือทั้งสองข้างสลับกัน
  4. ถูหลังมือโดยวางนิ้วสับหว่างทั้งสองข้าง
  5. ถูหน้าฝ่ามือแบบนิ้วสับหว่างกัน (ท่าพนมมือ)
  6. กำมือสองข้างซ้อนกัน โดยหันฝั่งฝ่ามือประกบกัน จากนั้นใช้นิ้วของทั้งสองข้างล็อกเข้าหากันและถูด้านใน
  7. กำมือรอบนิ้วโป้งของอีกข้างหนึ่ง ถูโดยรอบนิ้ว จากนั้นสลับข้าง
  8. ใช้เล็บถูฝ่ามืออีกข้างหนึ่งเป็นวงกลม สลับข้างกันทำ
  9. ล้างออกด้วยน้ำสะอาด
  10. เช็ดมือด้วยกระดาษชำระ
  11. ทิ้งกระดาษชำระที่เช็ดแล้ว ปิดก็อกน้ำ

แม้ขั้นตอนดังกล่าวจะมีประสิทธิภาพ แต่จำนวนขั้นตอนที่เยอะเกินไป อาจทำให้หลงลืมและปฏิบัติตามได้ไม่ครบ ดังนั้น พญ. เรณุกา จึงให้คำแนะนำส่วนตัวในการทำความสะอาดมือแบบเข้าใจง่าย ดังนี้

“อธิบายอย่างง่ายๆ ก็คือ หน้า หลัง ปั้น โป้ง ปลาย ข้อ ท่องตามนี้แล้วก็ล้างให้ครบทุกส่วน ตรงหลังมือเราก็ล้างรวมถึงตามซอกมือด้วย ปั้นก็เหมือนปั้นข้าวเหนียว 

โป้งก็คือ ตามซอกนิ้วโป้งต้องทำความสะอาดด้วย ปลายก็คือ ปลายนิ้ว ทำเป็นขนมจีบแล้วล้างทั้งสองข้าง ข้อ ก็คือข้อมือสองข้าง ล้างสัก 15-20 วินาที หรือถ้าจะร้องเพลง Happy birth day ก็คือจบหนึ่งเพลงพอดี”

ถ้ามีแขกมาที่บ้าน จะทำความสะอาดอย่างไรหลังจากนั้น?

ถึงแม้จะมีวิธีป้องกันเชื้อโรคจากภายนอกเข้าสู่ที่พักอาศัยดีแค่ไหน แต่หากมีแขกมาเยี่ยมที่บ้าน หรือคอนโด ก็หลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้อนรับ

แต่อย่างไรก็ตาม เรายังสามารถป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อ COVID-19 ได้ ตามคำแนะนำของ พญ. เรณุกา

“ควรจะใส่มาส์กตลอดเวลา ส่วนการทำความสะอาดบ้าน น้ำยาฆ่าเชื้อต่างๆ ที่เราใช้ก็มีอยู่หลายประเภท สำหรับที่เรารู้จักกันดีคือ เอทิลแอลกอฮอล์ ซึ่งจะฆ่าเชื้อโควิดได้ ความเข้มข้นจะต้องมากกว่า 70% ขึ้นไป เวลาใช้ไม่ต้องผสมอะไร ฉีด หรือเทใส่ผ้าเช็ดได้เลย”

หากไม่สามารถหาซื้อเอทิลแอลกอฮอล์ได้ มีทางเลือกอื่นอีกไหมที่สามารถใช้ทำความสะอาดส่วนต่างๆ ของบ้านได้?

“อีกอย่างคือ หากใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ก็ได้เช่นกัน แต่จะมีความแรงขึ้นกว่าเดิม ส่วนใหญ่แล้วจะต้องผสมด้วยน้ำ สมมติว่า ซื้อไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์แบบ 3% จะต้องผสมน้ำ 1:5”

ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ (Hydrogen peroxide) คือ สารที่ใช้สำหรับฆ่าเชื้อในการผ่าตัดเล็ก โดยปกติจะต้องผสมน้ำเพื่อเจือจางสารลงก่อนใช้ ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์สามารถกำจัดได้ทั้ง แบคทีเรีย ไวรัส ยีสต์ และสปอร์แบคทีเรีย

“อีกอย่างที่คิดว่า หาง่ายคือ ผลิตภัณฑ์ซักผ้าขาว ชื่อทางสารเคมีคือ โซเดียมไฮเปอร์คลอไรด์ สามารถหาซื้อได้ตามตลาด หรือซูเปอร์มาร์เก็ตได้เหมือนกัน ส่วนใหญ่ตามท้องตลาดความเข้มข้นจะอยู่ที่ประมาณ 5-6%”

โซเดียมไฮเปอร์คลอไรด์ (Sodium hypochlorite) คือ คลอรีนน้ำประเภทหนึ่งที่มีคุณสมบัติฟอกขาว มีฤทธิ์เป็นด่าง (10.8-13 PH) ทำให้สามารถฆ่าเชื้อได้หลากหลายชนิด ปัจจุบันนิยมนำมาใช้กับโรงงานทำน้ำแข็ง ผลิตภัณฑ์ซักผ้า สระว่ายน้ำ รวมถึงทำความสะอาดโถสุขภัณฑ์

“หากพื้นผิวเลอะมากๆ เช่น มีเสมหะ มีคราบน้ำลาย อาจผสมในอัตราส่วน 1:10 แต่ถ้าพื้นผิวธรรมดาไม่ได้เลอะมาก ก็ผสมในอัตราส่วน 1:100 เช็ดพวกรีโมต หรือลูกบิดที่มีการใช้งานบ่อย”

หากต้องอยู่ร่วมกับคนที่กำลังกักตัวควรทำอย่างไร?

HD ถาม พญ. เรณุกา ถึงเรื่องการอยู่ร่วมกันกับคนใกล้ตัวที่มีอาการ หรือเพิ่งกลับจากพื้นที่เสี่ยง ไม่ว่าจะเป็นแฟน หรือครอบครัว ควรมีอยู่ร่วมกันอย่างไร

“ต้องดูก่อนว่าคนนั้นมีความเสี่ยงมากน้อยขนาดไหน เช่น มีอาการของ CIVID-19 อาการทางระบบทางเดินหายใจ มีไข้ หรือว่ามีประวัติเสี่ยงใกล้ชิดผู้ป่วยโควิด หรือเดินทางจากประเทศกลุ่มเสี่ยง กรณีนี้ควรจะต้องแยกที่อยู่ไปเลย

ถ้าเกิดอยู่ในบ้านเดียวกันก็ต้องแยกห้องอยู่ อาหารก็ควรแยกกันรับประทาน ส่งข้าวส่งน้ำในห้องของคนที่เป็นกลุ่มเสี่ยง ต้องแยกกันชัดเจน”

HD ถามต่อว่า หากไม่ใช่คนที่อยู่ในกลุ่มเสี่ยงมาก แต่อยากให้เกิดความปลอดภัยสูงสุด ก็ต้องใช้มาตรการเดียวกันไหม

“ถ้าไม่ได้มีความเสี่ยง หรือไม่มีอาการ เราก็ยังต้องรักษาระยะ Social distancing เหมือนเดิม ต้องห่างกันอย่างน้อย 1-2 เมตร ใส่หน้ากากอนามัยตลอดเวลาได้จะดีที่สุด กินข้าวก็แยกจาน ไม่ควรใช้จานกลางรวมกัน

ส่วนห้องน้ำมีข้อมูลว่า เชื้อไวรัสโควิดสามารถออกมาทางอุจจาระได้ ถ้าต้องเข้าห้องน้ำข้างนอก หรือกับคนในบ้านที่มีความเสี่ยงติดโควิด ควรกดน้ำก่อนและหลังใช้ โดยจะต้องปิดฝาชักโครกเพื่อป้องกันการฟุ้งกระจาย ถ้าหากว่า ทำได้ ควรเอาแอลกอฮอล์ไปเช็ดฝาและที่รองนั่งด้วย"

หากไม่แน่ใจว่า ควรปฏิบัติตัวอย่างไรจึงจะเหมาะสมและปลอดภัยที่สุด ในช่วงที่ COVID-19 กำลังแพร่ระบาดอยู่นี้ อาจใช้บริการปรึกษาแพทย์ออนไลน์ได้ เพื่อหลีกเลี่ยงการเดินทางออกนอกบ้านไปพบปะคนอื่นๆ เพิ่มความเสี่ยงในการติดเชื้อได้

เปิดหน้าต่างให้แดดส่องทั่วถึง จะช่วยฆ่าเชื้อได้ไหม?

มีการเผยแพร่ข้อมูลกันว่าเชื้อ COVID-19 ไม่สามารถทนความร้อนได้ ในอินเตอร์เน็ตก็มีการเผยแพร่ว่า รังสี UV จากแสงแดดสามารถกำจัดเชื้อ COVID-19 ได้ กรณีนี้คุณหมอคิดอย่างไร?

“ตัวที่มีการศึกษาชัดเจนจริงๆ คือ UVC แต่อันนั้นจะไม่ได้มากับแสงแดด มันไม่ผ่านชั้นโอโซน แต่มีอุปกรณ์ที่ใช้อบจริงๆ สามารถฆ่าเชื้อได้ ตัวแสงธรรมชาติก็เชื่อกันว่าสามารถฆ่าเชื้อได้เหมือนกัน 

จากการศึกษาพบว่าต้องอยู่กลางแสงแดดอย่างน้อย 30 นาทีจึงจะฆ่าเชื้อโรคได้ แต่ว่าก็ตอบยากอยู่ดี เพราะแต่ละพื้นผิวโดนแสงกระทบต่อตารางพื้นที่แตกต่างกัน ให้ชัวร์ที่สุดคือ ใช้แอลกอฮอล์ทำความสะอาด”

สรุปประเด็นสำคัญ

สิ่งที่สำคัญที่สุดในการป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อ COVID-19 ก็ยังคงเป็นการล้างมือด้วยสบู่ หรือเจลแอลกอฮอล์ที่มีความเข้มข้น 70% ขึ้นไป ให้บ่อยที่สุดเท่าที่จะทำได้

สวมหน้ากากอนามัยทุกครั้งที่พบปะพูดคุยกับผู้อื่น และหมั่นทำความสะอาดพื้นผิวต่างๆ ภายในบ้าน คอนโด ด้วยเอทิลแอลกอฮอล์ หรือสูตรผสมไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ 3% กับน้ำ 1:5

เสื้อผ้าที่ใส่ออกนอกบ้าน ควรแยกทำความสะอาดกับเสื้อผ้าอื่นๆ ด้วยผงซักฟอก หรือสารฟอกขาวทั่วไป ก็สามารถฆ่าเชื้อไวรัสโคโรนาได้เช่นกัน เพียงเท่านี้คุณก็สามารถอยู่บ้านและคอนโดได้อย่างปลอดภัยจาก COVID-19

เปรียบเทียบราคาและแพ็กเกจตรวจโควิด-19 (COVID-19)  จากคลินิกและโรงพยาบาลใกล้คุณ และไม่พลาดทุกอัปเดตเรื่องสุขภาพและโปรโมชั่นเมื่อกดดาวน์โหลดแอป iOS และ Android


4 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Totonto.ca, Guidelines for operating Public Washrooms during COVID-19 (https://www.toronto.ca/wp-content/uploads/2020/06/8f46-Guideline-Resumption-of-Service-Washrooms.pdf), 17 December 2020.
Centers fot Disease Control and Prevention, Cleaning and Disinfection for Households (https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prevent-getting-sick/cleaning-disinfection.html), 17 December 2020.
หน่วยคลังข้อมูลยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล, Hydrogen peroxide, (https://www.pharmacy.mahidol.ac.th/dic/news_week_full.php?id=1256), 1 ธันวาคม 2563.

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)