ท้องอืด คืออาการที่รู้สึกไม่สบายหรืออึดอัดแน่นท้อง มักเกิดจากมีแก๊สในกระเพาะอาหารและลำไส้มากกว่าปกติ บางรายเมื่อท้องอืดยังมีอาการท้องบวมจนเห็นได้ชัด และมีอาการอื่นเช่น เรอ ผายลม ปวดท้อง รวมด้วยได้ วิธีหนึ่งที่สามารถบรรเทาอาการท้องอืดคือรับประทานยา โดยมียาแก้ท้องอืดซึ่งใช้กันโดยทั่วไปอยู่ 4 กลุ่มหลัก ได้แก่
- ไซเมธิโคน (Simethicone)
- ผงถ่าน (Activated Charcoal)
- กลุ่มเอนไซม์ช่วยย่อย (Digestive Enzyme)
- กลุ่มสมุนไพรขับลม (Carminative Herbs)
ข้อมูลยาแก้ท้องอืดในแต่ละกลุ่ม มีรายละเอียดดังนี้
ยาแก้ท้องอืด สามารถแบ่งได้ออกเป็น 4 กลุ่มใหญ่ๆ ซึ่งมีส่วนประกอบและขนาดการใช้ต่างกันออกไป ดังนี้
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
1. ไซเมธิโคน
ตัวอย่างยาที่มีวางจำหน่ายในประเทศไทย
Air-X ®, Degas ®, Simcone ®, Kremil ®
ส่วนประกอบ
ยาในรูปแบบเม็ด ประกอบด้วย Simethicone ขนาด 80 มิลลิกรัม
ในบางตำรับมียาลดกรดเป็นส่วนประกอบ เช่น Kremil ® มีส่วนประกอบของ อะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์ หรือแมกนีเซียม คาร์บอเนต เป็นส่วนประกอบ
กลไกการออกฤทธิ์
Simethicone มีฤทธิ์เป็นสารลดแรงตึงผิว เมื่อรับประทานคาดว่าช่วยให้แรงตึงผิวของแก๊สในระบบทางเดินอาหารต่ำลง เมื่อแรงตึงผิวต่ำ แก๊สขนาดใหญ่จะถูกทำลายให้มีขนาดเล็กลงได้ง่ายขึ้น ทำให้สามารถถูกขับออกผ่านการเรอ หรือผายลมได้ง่าย
กลไกการทำงานของ Simethicone ในการบรรเทาอาการท้องอืดยังเป็นเพียงการคาดการณ์จากสมมติฐาน และยังไม่มีผลการศึกษาทางคลินิกที่แน่ชัดรองรับในปัจจุบัน
ข้อบ่งใช้
Simethicone ช่วยสลายแก๊สในระบบทางเดินอาหาร จึงช่วยบรรเทาอาการท้องอืดจากแก๊สส่วนเกินในระบบทางเดินอาหารได้
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
ขนาดการใช้ยา
ยาในรูปแบบยาเม็ดเคี้ยวก่อนกลืน รับประทานครั้งละ 80-160 มิลลิกรัม (1-2 เม็ด) หลังอาหารหรือก่อนนอน ขนาดการใช้ยาสูงสุดไม่เกิน 500 มิลลิกรัมต่อวัน ต้องเคี้ยวเม็ดยาก่อนกลืน
ข้อควรระวังในการใช้
ไม่ควรใช้ Simethicone ในผู้ป่วยที่มีการอุดกั้นของระบบทางเดินอาหาร ตัวยาจัดอยู่ในกลุ่ม Pregnancy category C ควรระมัดระวังการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ และสตรีที่ให้นมบุตร
2. ผงถ่าน
ตัวอย่างยาที่มีวางจำหน่ายในประเทศไทย
Ca-R-Bon ®, Deltacarbon ®
ส่วนประกอบ
Ca-R-Bon ประกอบด้วย Activated charcoal ขนาด 260 มิลลิกรัมต่อแคปซูล
Deltacarbon ประกอบด้วย Activated charcoal ขนาด 250 มิลลิกรัมต่อเม็ด
กลไกการออกฤทธิ์
โครงสร้างสามมิติของ Activated charcoal มีรูพรุนจำนวนมาก จึงสามารถดักจับกับสารเคมีต่างๆ ได้ดี ด้วยคุณสมบัตินี้จึงคาดว่า Activated Charcoal อาจช่วยเพิ่มการดักจับแก๊สในระบบทางเดินอาหารได้
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
แม้ว่าในปัจจุบันเริ่มมีงานวิจัยสนับสนุนฤทธิ์ของ activated charcoal ในด้านบรรเทาอาการท้องอืด แต่ผลการศึกษาทางคลินิกที่แน่ชัดยังไม่สามารถสรุปได้
ข้อบ่งใช้
Activated charcoal คาดว่าช่วยเพิ่มการจับกับแก๊สในระบบทางเดินอาหาร จึงอาจช่วยบรรเทาอาการท้องอืดจากแก๊สส่วนเกินในระบบทางเดินอาหารได้
ขนาดการใช้ยา
รับประทานครั้งละ 750-1,000 มิลลิกรัม (3-4 เม็ดหรือแคปซูล) วันละ 3-4 ครั้ง
ควรรับประทานก่อนหรือหลังยาอื่น 2 ชั่วโมง เนื่องจาก Activated carbon สามารถจับกับยาอื่นได้ ทำให้ยาอื่นที่รับประทานร่วมกันไม่ออกฤทธิ์
ข้อควรระวังในการใช้
ไม่ควรใช้ activated charcoal ในผู้ป่วยที่มีการอุดกั้นของระบบทางเดินอาหาร เพราะยาอาจทำให้การอุดกั้นแย่ลง
ควรระวังการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ หรือสตรีให้นมบุตร หลังรับประทาน activated charcoal อาจพบอุจจาระเป็นสีดำ ซึ่งถือเป็นเรื่องปกติของการใช้ยา
3. กลุ่มเอนไซม์ช่วยย่อย
ตัวอย่างยาที่มีวางจำหน่ายในประเทศไทย
Magesto F ®, Combizym ®
ส่วนประกอบ
เอนไซม์ของยาในกลุ่มนี้ ประกอบด้วยเอนไซม์ 3 กลุ่มคือ
(1) เอนไซม์ในกลุ่มแพนคริเอติน (pancreatin) เป็นเอนไซม์ที่สกัดจากตับอ่อนของสัตว์ ตำรับที่ประกอบด้วย pancreatin คือ Combizym ®
(2) เอนไซม์ในกลุ่มย่อยโปรตีน (protease)
ตำรับที่ประกอบด้วย protease คือ Combizym ®
(3) เอนไซม์ในกลุ่มย่อยคาร์โบไฮเดรต
ในตำรับของ Magesto ® ประกอบด้วยเอนไซม์อะไมเลส (Amylase) และเอนไซม์ไดแอสเตส (Diastase) ซึ่งสามารถเปลี่ยนคาร์โบไฮเดรตให้กลายเป็นน้ำตาล
ในตำรับของ Magesto ® มีส่วนประกอบของน้ำมันหอมระเหยจากสมุนไพรเป็นส่วนประกอบเสริม ได้แก่ น้ำมันอบเชยเทศ น้ำมันกานพลู น้ำมันเมล็ดยี่หร่า น้ำมันขิง น้ำมันเปลือกส้ม และมีส่วนผสมของเมนทอล และสารสกัดของต้น Scapolia ที่ช่วยลดการหดเกร็งของลำไส้
ในตำรับของ Magesto มีส่วนประกอบของยาลดกรดเป็นส่วนประกอบเสริม ได้แก่ โซเดียมไบคาร์บอเนต แคลเซียมคาร์บอเนต อะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์
กลไกการออกฤทธิ์
เอนไซม์แพนคริเอตินช่วยเพิ่มการย่อยไขมันในระบบทางเดินอาหาร เอนไซม์โปรติเอสเพิ่มการย่อยโปรตีน
เอนไซม์อะไมเลส และไดแอสเตสช่วยเพิ่มการย่อยคาร์โบไฮเดรตในระบบทางเดินอาหารให้กลายเป็นน้ำตาล
ข้อบ่งใช้
เอนไซม์ช่วยเพิ่มการย่อยอาหาร สามารถบรรเทาอาการท้องอืดจากกอาหารไม่ย่อยได้
ขนาดการใช้ยา
Magesto ® รับประทานครั้งละ 2 เม็ดเมื่อมีอาการ โดยไม่ต้องเคี้ยวเม็ดยา Combizym รับประทานครั้งละ 1-2 เม็ดเมื่อมีอาการ
ข้อควรระวังในการใช้
ผู้ป่วยโรคถุงน้ำดี และผู้ป่วยแผลในกระเพาะอาหาร ควรระมัดระวังในการใช้ยา ยังไม่มีการจัดกลุ่มการใช้ยาในสตรีมีครรภ์
4. กลุ่มสมุนไพรขับลม
ตัวอย่างยาที่มีวางจำหน่ายในประเทศไทย
รับประทานสด ต้มดื่มเป็นน้ำสมุนไพร ในปัจจุบันมีวางจำหน่ายในรูปแบบแคปซูลทั้งสมุนไพรชนิดเดี่ยว และสมุนไพรผสมเพื่อช่วยเสริมฤทธิ์
ส่วนประกอบ
สมุนไพรที่มีฤทธิ์ในการขับลม เช่นกระชาย กระวาน กระเทียม กะเพรา ข่า ขิง ขมิ้นชัน ตะไคร้ พริกไทย
กลไกการออกฤทธิ์
สมุนไพรที่มีฤทธิ์ในการขับลม ส่วนมากประกอบไปด้วยน้ำมันหอมระเหย คุณสมบัติของน้ำมันหอมระเหยจากสมุนไพรแต่ละชนิดมีคุณสมบัติที่แตกต่างกัน กลไกที่แน่ชัดนั้นยังไม่มีข้อมูล แต่โดยหลักแล้วพบว่ามีฤทธิ์ลดการหดเกร็งโดยทำให้เกิดการระคายเคืองบริเวณลำไส้ ทำให้เลือดไปเลี้ยงบริเวณลำไส้เพิ่มมากขึ้น ช่วยให้การหดตัวของลำไส้กลับเป็นปกติ จึงสามารถช่วยขับแก๊สและอาหารที่ค้างอยู่ในลำไส้ได้ง่ายขึ้นผ่านการเรอ หรือผายลม
ข้อบ่งใช้
น้ำมันหอมระเหยกระตุ้นการทำงานของระบบทางเดินอาหาร สามารถช่วยบรรเทาอาการท้องอืดจากอาหารไม่ย่อย และจากแก๊สส่วนเกินในระบบทางเดินอาหารได้
ขนาดการใช้ยา
มีวิธีการใช้และขนาดการใช้ที่แตกต่างกันไปในสมุนไพรแต่ละชนิด เช่น ขิง ใช้เหง้าสดประมาณ 5 กรัมต้มดื่มกับน้ำ
หากรับประทานในรูปแบบแคปซูลสำเร็จแนะนำให้รับประทานตามฉลากบนผลิตภัณฑ์
ข้อควรระวังในการใช้
สมุนไพรแต่ละชนิดมีข้อควรระวังที่แตกต่างกัน เช่น ควรระวังการใช้ขมิ้นชันในผู้ป่วยที่ใช้ยาลดการแข็งตัวของเลือด เนื่องจากขมิ้นชันจะช่วยเสริมฤทธิ์ของยา จนอาจทำให้ผู้ป่วยมีเลือดออกภายในร่างกาย
ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยาสมุนไพร โดยเฉพาะในผู้ที่มีโรคประจำตัว
