ความรู้สึกตัวลดลง (Decreased Consciousness)

การมีระดับความรู้สึกตัวลดลง คืออะไร เกิดขึ้นได้จากสาเหตุใดบ้าง สามารถรักษาให้หายขาดได้หรือไม่ หากไม่ได้ควรปฏิบัติอย่างไร?
เผยแพร่ครั้งแรก 20 พ.ค. 2019 อัปเดตล่าสุด 17 พ.ย. 2020 เวลาอ่านประมาณ 3 นาที
ความรู้สึกตัวลดลง (Decreased Consciousness)

การมีระดับความรู้สึกตัวลดลง คืออะไร เกิดขึ้นได้จากสาเหตุใดบ้าง สามารถรักษาให้หายขาดได้หรือไม่ หากไม่ได้ควรปฏิบัติอย่างไร?

สมองเป็นอวัยวะที่สำคัญต่อความรู้สึกตัว ในการทำงานของสมองจะต้องใช้ทั้งออกซิเจนและน้ำตาลกลูโคส เพื่อให้สมองสามารถสั่งการได้ตามความเหมาสม โดยความรู้สึกตัวประกอบไปด้วยลักษณะที่สำคัญสองอย่าง ได้แก่

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

  • ความตื่นตัว : การรับรู้ถึงสิ่งต่างๆ รอบตัว รวมทั้งความสามารถในการตอบสนองต่อสิ่งต่างๆ เหล่านั้นได้
  • การรับรู้ได้ : ถึงวัน เวลา และสถานที่ สามารถบอกได้ว่าตนเองเป็นใคร ขณะนี้อยู่ที่ใด รวมถึงวันและเวลาในปัจจุบัน

หากร่างกายได้รับสารบางอย่างที่มีผลต่อสมอง อาจทำให้ความรู้สึกตัวเพิ่มขึ้นหรือลดระดับลงก็ได้ เช่น คาเฟอีนสามารถกระตุ้นการทำงานของสมองให้มากขึ้น แต่ยาแก้ปวด หรือยาระงับประสาทจะออกฤทธิ์กดการทำงานของสมอง ทำให้มีอาการซึมลงได้ ซึ่งถือเป็นการลดระดับความรู้สึกตัวอย่างหนึ่ง

การมีระดับความรู้สึกตัวลดลงในทางการแพทย์ สามารถแบ่งได้เป็นหลายระดับ ดังนี้

  • ระดับสับสน (Confusion) : ภาวะที่เริ่มเกิดอาการสับสนมึนงง การรับรู้สิ่งต่างๆ การตัดสินใจ และความคิด มีความผิดปกติเล็กน้อย
  • ระดับเลอะเลือน (Disorientation) : ภาวะที่เริ่มสูญเสียความสามารถในการรับรู้วัน เวลา สถานที่ และบุคคล โดยในระยะแรกจะเริ่มจากการรับรู้สิ่งต่างๆ รอบตัวได้ลดลง เช่น ไม่ทราบว่าเหตุใดตนเองจึงมาอยู่ที่โรงพยาบาล เป็นต้น อาการรุนแรงสุด คือไม่สามารถรู้ว่าตัวเองเป็นใคร
  • ระดับเพ้อคลั่ง (Delirium) : ภาวะสับสน ไม่สามารถคิดอย่างเป็นเหตุเป็นผลได้ ส่วนมากจะมีอาการเลอะเลือนร่วมด้วย และอาจแสดงอาการทางอารมณ์ออกมาได้ เช่น อารมณ์กลัว โกรธ หรือตื่นตระหนกกว่าปกติ
  • ระดับเซื่องซึม (Lethargy) : ภาวะที่ความรู้สึกตัวลดลงโดยมีลักษณะคล้ายอาการง่วงซึม ผู้ป่วยที่มีภาวะนี้จะมีการตอบสนองต่อสิ่งรอบตัวลดลง
  • ระดับกึ่งหมดสติ (Stupor) : ภาวะที่ระดับความรู้สึกตัวลดลงอย่างมาก มักไม่ตอบสนองต่อสิ่งรอบตัว ยกเว้นการกระตุ้นให้เกิดความเจ็บปวดที่ยังทำให้ตอบสนองได้บ้าง
  • ระดับโคม่า (Coma) : ภาวะที่มีความรู้สึกตัวลดลงอย่างมากที่สุด มักไม่ตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้นใดๆ เลย รวมทั้งการกระตุ้นให้เกิดความเจ็บปวดด้วย

อาการของผู้ที่มีความรู้สึกตัวลดลง

หากความรู้สึกตัวลดลงไปจากเดิม จะทำให้เกิดอาการต่างๆ ดังนี้

  • เกิดภาวะชัก
  • สูญเสียการควบคุมการทำงานของกระเพาะปัสสาวะและลำไส้ ทำให้มีปัสสาวะหรืออุจจาระราด
  • มีการทรงตัวผิดปกติ ทำให้หกล้ม หรือเดินลำบากกว่าเดิม
  • เป็นลม วิงเวียนศีรษะ เหงื่อออกเยอะ
  • ใจสั่น หัวใจเต้นผิดจังหวะ
  • ความดันโลหิตต่ำ
  • มีไข้
  • แขนขาอ่อนแรง หรือปากเบี้ยว พูดไม่ชัด

สาเหตุของการมีระดับความรู้สึกตัวลดลง

สาเหตุที่พบได้บ่อย ได้แก่

  • การใช้ยาบางชนิด รวมถึงยาเสพติด
  • การดื่มแอลกอฮอล์
  • โรคลมชัก (Epilepsy)
  • ภาวะระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycaemia)
  • โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
  • ภาวะสมองขาดออกซิเจน (Cerebral Hypoxia)

ส่วนสาเหตุที่พบได้บ้างเป็นบางครั้ง ได้แก่

การวินิจฉัยภาวะความรู้สึกตัวลดลง

การวินิจฉัยผู้ป่วยที่มีภาวะความรู้สึกตัวลดลง จะเริ่มจากการซักประวัติ และการตรวจร่างกาย เพื่อให้ได้ข้อมูลที่สำคัญ โดยเฉพาะข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับระบบประสาท โรคประจำตัว และประวัติการใช้ยาต่างๆ ด้วย เพื่อให้วินิจฉัยสาเหตุได้อย่างแม่นยำมากขึ้น

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

หลังจากซักประวัติและตรวจร่างกายแล้ว แพทย์จะส่งตัวผู้ป่วยไปตรวจทางห้องปฏิบัติการดังต่อไปนี้

  • ตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (Complete Blood Count (CBC)) : เพื่อดูความผิดปกติของเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกร็ดเลือด ใช้ในการประเมินภาวะซีด หรือ ภาวะการติดเชื้อ เช่น การติดเชื้อในสมอง เป็นต้น
  • ตรวจหาสารพิษ (Toxicology Screen) : เพื่อหาสารต่างๆ ในเลือด เช่น ยา สารเสพติด หรือสารพิษต่างๆ
  • ตรวจระดับเกลือแร่ (Electrolyte Panel) : เพื่อวัดระดับความผิดปกติของเกลือแร่ในเลือด เช่น โซเดียม โพแทสเซียม คลอไรด์ และไบคาร์บอเนต
  • การตรวจการทำงานของตับ (Liver Function Tests) : เพื่อวัดระดับโปรตีน เอนไซม์ตับ และบิลิรูบินในเลือด
  • การตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (Electroencephalogram (EEG)) : เพื่อหาความผิดปกติในการทำงานของสมอง
  • การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Electrocardiogram (EKG)) : เพื่อหาความผิดปกติในการทำงานของหัวใจดูอัตราการเต้น และจังหวะการเต้นของหัวใจ
  • การเอกซเรย์ทรวงอก (Chest X-Ray) : ตรวจเพื่อดูความผิดปกติของอวัยวะในช่องอก เช่น หัวใจ และปอด
  • การเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง (CT Scan) : เพื่อดูความผิดปกติทางโครงสร้างของสมอง
  • การตรวจคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าสมอง (MRI) : เพื่อดูความผิดปกติทางโครงสร้างของสมองอย่างละเอียด

การรักษาภาวะระดับความรู้สึกตัวลดลง

การรักษาภาวะระดับความรู้สึกตัวลดลง จะขึ้นอยู่กับสาเหตุที่เกิด เช่น หากเกิดจากการใช้ยา ก็จะปรับวิธีใช้ยา หรือเปลี่ยนไปใช้ยาตัวอื่นแทน ใหากเกิดจากภาวะเลือดออกในสมอง ก็อาจจำเป็นต้องได้รับการรักษาโดยการผ่าตัด เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม อาจมีบางสาเหตุที่ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ เช่น ภาวะที่ความรู้สึกตัวลดลงจากโรคอัลไซเมอร์ แนวทางการรักษา คือการประคับประคองไม่ให้อาการแย่ลง รวมไปถึงการดูแลด้านอื่นๆ ให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตอยู่ต่อไปได้โดยมีคุณภาพชีวิตที่ดี

ที่มาของข้อมูล

Verneda Lights, Decreased Consciousness (https://www.healthline.com/health/consciousness-decreased), November 2017


8 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Levels of Consciousness in Medicine. Verywell Health. (https://www.verywellhealth.com/level-of-consciousness-1132154)
Definition of Temporary loss of consciousness. MedicineNet. (https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=7662)
Understanding Low Blood Pressure -- Symptoms. WebMD. (https://www.webmd.com/heart/understanding-low-blood-pressure-symptoms)

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)