ขึ้นฉ่าย คื่นช่าย เป็นพืชที่ขาวเอเชียนิยมนำมารับประทานเป็นอาหาร และมีการนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรในการลดความดันโลหิต ลดคอเลสเตอรอล บำรุงตับและไต
ชื่ออื่น ๆ : ผักปืม ผักข้าวปืน ผักปืน (เหนือ)
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
ชื่อสามัญ : Celery
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Apium graveolens L.
วงศ์ : UMBELLIFERAE (APIACEAE)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของขึ้นฉ่าย
- ขึ้นฉ่ายเป็นพืชล้มลุก จะมีอายุประมาณ 1-2 ปี จะมีอยู่ 2 พันธุ์ คือ ขึ้นฉ่ายจีน (Chinese celery) มีขนาดลำต้นเล็กและสูงประมาณ 30 เซนติเมตร ส่วนอีกพันธุ์คือ ขึ้นฉ่ายฝรั่ง (Celery) จะมีลำต้นอวบใหญ่ มาก ลำต้นสูงประมาณ 40-50 เซนติเมตร ทุกส่วนของลำต้น มีกลิ่นหอม สีของลำต้นเป็นสีขาวอมเหลือง ทั้งต้นจะ อ่อนนิ่ม
- ใบขึ้นฉ่าย เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกตรงข้ามกัน ใบสีเขียวอมเหลือง ใบย่อยมีลักษณะเป็นรูปลิ่มหยัก ขอบใบหยักเป็นแฉกลึก แต่ละแฉกอาจจะเป็นรูปสามเหลี่ยมหรือรูปห้าเหลี่ยม ก้านใบยาวแผ่ออกเป็นกาบ
- ดอก มีขนาดเล็กสีขาว เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ออกเป็นช่อแบบซี่ร่ม ตรงยอดดอกนั้นแผ่เป็นรัศมี
- ผล มีลักษณะกลมรี สีน้ำตาล มีขนาดเล็กมาก และมีกลิ่นหอม จะให้ผลเพียงครั้งเดียว
สรรพคุณของขึ้นฉ่าย
- ป้องกันการอักเสบ เนื่องจากมีฟลาโวนอยด์ (Flavonoid) สารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยต้านการอักเสบ ส่งเสริมการทำงานของภูมิคุ้มกัน ลดการอักเสบในกลุ่มโรคลูปัส (Lupus) รูมาตอยด์ หอบหืด โรคปอด และช่วยบรรเทาอาการปวดตามข้อ ปวดศีรษะ ปวดท้องประจำเดือน รวมถึงช่วยป้องกันและลดความเสี่ยงของการเกิดมะเร็ง
- ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด หากไม่แน่ใจว่าระดับน้ำตาลในเลือดของตนเองสูงหรือไม่
- ช่วยลดไขมันในเลือด โคเลสเตอรอล ไตรกลีเซอไรด์ ป้องกันภาวะความดันโลหิตสูงและโรคหลอดเลือดหัวใจ
- มีสารฟลาไลด์ (Phthalide) ที่ส่งผลต่อการทำงานของหลอดเลือด ช่วยให้หลอดเลือดขยายตัวได้ดี ทำให้ระบบไหลเวียนโลหิตดีขึ้น ป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ
- ช่วยขับปัสสาวะ และป้องกันการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
- มีกากใยและสารต้านอนูมูลอิสระที่เป็นผลดีต่อระบบทางเดินอาหาร ลดความเสี่ยงในการเกิดโรคกระเพาะ แผลในกระเพาะอาหาร ช่วยย่อยอาหาร ช่วยขับลมบรรเทาอาการท้องอืด แน่นท้อง สำหรับคนที่ต้องการบรรเทาอาการท้องอืด แน่นท้อง ถ่ายยาก
- บำรุงร่างกาย บำรุงตับและไต
- มีสารสำคัญที่มีฤทธิ์กล่อมประสาท ช่วยให้ผ่อนคลาย นอนหลับได้ดีขึ้น
- สามารถนำมาเป็นพืชแต่งกลิ่นในอาหาร ช่วยให้เจริญอาหาร
- ในเมล็ดขึ้นฉ่ายมีน้ำมันหอมระเหย ช่วยในการขับลม และนำไปสกัดใช้ไล่ยุงได้
ขึ้นฉ่ายช่วยลดความดัน ลดน้ำตาลในเลือด ลดไขมันได้จริงหรือ?
จากการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของขึ้นฉ่าย พบว่ามีสารสำคัญที่มีฤทธิ์ลดความดันโลหิต ระดับน้ำตาลในเลือด ลดไขมัน คอเลสเตอรอล และไตรกลีเซอไรด์
มีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ต้านการอักเสบ มีสารต้านอนุมูลอิสระที่จะช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ ป้องกันการเกิดมะเร็งและเนื้องอกต่างๆ ดังนั้นจึงสรุปได้ว่าสามารถช่วยลดได้จริง
ความดัน น้ำตาล และไขมันในเลือด มีส่วนสำคัญต่อภาพรวมของสุขภาพ ควรหาเวลาตรวจเช็กเป็นระยะ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
อย่างไรก็ตาม การรับประทานเพื่อลดความดัน น้ำตาล และไขมันในเลือด ควรใช้เป็นทางเลือกในการดูแลสุขภาพของคนทั่วไป ซึ่งมีระดับความดัน น้ำตาล และไขมันดังกล่าวยังไม่สูงมากนัก
แต่ในกลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง เบาหวาน ควรไปพบแพทย์เพื่อรับการรักษาและติดตามอาการ รวมถึงรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอควบคู่ไปกับการดูแลตนเองด้วย
บริโภคขึ้นฉ่ายอย่างไรให้ปลอดภัย
- รับประทานเป็นผักสด หรือประกอบในอาหาร เช่น ผัดเห็ดหอม ผัดเต้าหู้ แกงจืด เป็นต้น
- นำเมล็ดขึ้นฉ่ายมาทำเป็นชาชงดื่ม
- ดื่มน้ำคั้นสด โดยใช้ต้นสดประมาณ 100 กรัม นำมาตำหรือปั่นละเอียด จากนั้นกรองเอาเฉพาะน้ำ ดื่มก่อนรับประทานอาหาร ครั้งละ 1-2 ช้อนโต๊ะ
ทั้งนี้ ไม่ควรรับประทานขึ้นฉ่ายหรืออาหารชนิดใดชนิดหนึ่งปริมาณมากๆ ต่อเนื่องเป็นเวลานาน เพราะอาจทำให้เกิดภาวะขาดสารอาหารได้ ควรรับประทานอาหารให้หลากหลาย และประกอบด้วยสารอาหารให้ครบ 5 หมู่
ผลข้างเคียงและข้อควรระวังในการรับประทานขึ้นฉ่าย
- ไม่ควรรับประทานขึ้นฉ่ายในปริมาณมาก ติดต่อกันเป็นเวลานาน โดยเฉพาะในผู้ป่วยโรคไต ไทรอยด์เป็นพิษ เนื่องจากอาจทำให้เกิดภาวะโพแทสเซียมในเลือดสูง คลื่นไส้ อาเจียน ท้องผูก อ่อนเพลีย ตะคริว กล้ามเนื้อกระตุก อาจรุนแรงถึงขั้นเกิดภาวะการหายใจล้มเหลว หัวใจเต้นผิดจังหวะได้
- ผู้ที่มีอาการแพ้พืชผักบางชนิดอาจมีอาการแพ้จากการรับประทานหรือใช้ผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่มีส่วนผสมของขึ้นฉ่ายได้
- ผู้ที่รับประทานยาเป็นประจำหรือมีโรคประจำตัว ควรปรึกษาแพทย์ก่อนรับประทานขึ้นฉ่ายเป็นยารักษาโรค เนื่องจากอาจทำปฏิกิริยากับยาบางชนิด เช่น ยาเลโวไทรอกซีน ยาลิเทียม ยาบางชนิดที่ไวต่อแสง ยาระงับประสาทหรือยาที่ออกฤทธิ์ให้เกิดอาการง่วงซึม เป็นต้น
