กองบรรณาธิการ HD
เขียนโดย
กองบรรณาธิการ HD

ฮอร์โมน (Hormones)

ฮอร์โมนคืออะไร?
เผยแพร่ครั้งแรก 24 ก.ค. 2019 อัปเดตล่าสุด 1 ธ.ค. 2022 เวลาอ่านประมาณ 2 นาที
ฮอร์โมน (Hormones)

ฮอร์โมน คือ สารเคมีชนิดหนึ่งที่ร่างกายของมนุษย์สร้างขึ้นมาเพื่อสื่อสารและทำหน้าที่ร่วมกันกับอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย โดยฮอร์โมนจะหลั่งออกมาจากต่อมไร้ท่อและซึมเข้าสู่เส้นเลือด จากนั้นจะอาศัยระบบการไหลเวียนของกระแสเลือด ส่งต่อไปยังเซลล์หรืออวัยวะต่างๆ เมื่อฮอร์โมนไปถึงอวัยวะที่เป็นเป้าหมาย ก็จะทำหน้าที่เพื่อให้ร่างกายสามารถทำงานได้อย่างปกติ 

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ตรวจระดับฮอร์โมนวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 382 บาท ลดสูงสุด 69%

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!

หน้าที่ของฮอร์โมนสามารถแบ่งออกได้ ดังนี้

  • เร่งการเจริญเติบโต ตั้งแต่พัฒนาการเจริญเติบโตของเซลล์และเนื้อเยื่อ ไปจนถึงพัฒนาการทางเพศและการเจริญพันธุ์
  • ช่วยควบคุมและรักษาสภาพแวดล้อมในร่างกายให้เป็นปกติ เช่น การใช้พลังงานของร่างกาย การเผาผลาญและดูดสารอาหาร รวมถึงการรักษาอุณหภูมิของร่างกาย
  • ทำหน้าที่ควบคุมอาการกระหายน้ำ ควบคุมอารมณ์และความจำ และช่วยในการรักษาโรคต่าง ๆ เช่น โรคสะเก็ดเงิน

ที่มาของฮอร์โมนแต่ละชนิด

ตัวอย่างต่อมไร้ท่อที่ผลิตฮอร์โมนสำคัญของร่างกาย ได้แก่

  • ต่อมพิทูอิทารี (Pituitary gland) หรือต่อมใต้สมอง เป็นต่อมไร้ท่อที่มีความสำคัญที่สุด มีขนาดเท่าเมล็ดถั่วลันเตาอยู่ตรงบริเวณใต้ฐานสมอง โดยฮอร์โมนที่ผลิตจากต่อมนี้จะทำหน้าที่เป็น Master Gland คือ เป็นตัวควบคุมต่อมไร้ท่ออื่น ๆ ให้ผลิตฮอร์โมนตามปกติ เช่น
    • โกรทฮอร์โมน (Growth hormone: GH) มีผลต่อการสร้างและพัฒนาเซลล์
    • โปรแลคติน (Prolactin) ช่วยกระตุ้นและสร้างน้ำนมของหญิงที่ให้นมบุตร รวมไปถึงการส่งผลต่อพฤติกรรม ภาวะการเจริญพันธุ์ และระบบภูมิคุ้มกันด้วย
    • ฟอลลิเคิลสติมิวเลติงฮอร์โมน (Follicle Stimulating Hormone: FSH) ช่วยควบคุมการตกไข่ของรังไข่ในผู้หญิง และการผลิตอสุจิของอัณฑะในผู้ชาย
    • ลูทิไนซิงฮอร์โมน (luteinizing hormone: LH) ควบคุมรอบประจำเดือนของผู้หญิงให้ปกติ และทำงานร่วมกับ FSH ในการผลิตอสุจิของผู้ชาย
    • อัณฑะ (Testes) ถึงแม้ว่าอัณฑะจะผลิตฮอร์โมนหลายอย่าง แต่ที่รู้จักมากที่สุดคือ เทสโทสเทอโรน (testosterone) และเอสโทรเจน (estrogen
  • ต่อมไพเนียล (Pineal gland) อยู่ตรงบริเวณฐานกะโหลก ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมน เมลาโทนิน (Melatonin) โดยฮอร์โมนชนิดนี้จะส่งผลต่อการนอนหลับ ซึ่งจะถูกกระตุ้นออกมาจากความมืด
  • ตับอ่อน (Pancreas) ทำหน้าที่ผลิต อินซูลิน (Insulin) อะไมลิน (Amylin) และกลูคากอน (Glucagon) ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการช่วยควบคุมระดับน้ำตาลกลูโคสในเลือด
  • รังไข่ (Ovaries) ผลิตเอสโทรเจน (Estrogen) ซึ่งช่วยควบคุมภาวะการเจริญพันธุ์ และควบคุมลักษณะต่าง ๆ ของเพศหญิง เช่น การมีเต้านม การสะสมของไขมัน นอกจากนี้ รังไข่ยังผลิตโพรเจสเทอโรน เพื่อควบคุมรอบเดือนให้เป็นปกติ รวมไปถึงควบคุมภาวะตั้งครรภ์

ความไม่สมดุลของฮอร์โมน 

การขาดความสมดุลของฮอร์โมน อาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น อายุ ความผิดปกติทางพันธุกรรม การสัมผัสสารพิษจากสิ่งแวดล้อม หรือแม้แต่การรบกวนระบบวงจรปกติของร่างกาย (Circadian rhythm) ส่งผลให้ร่างกายผลิตฮอร์โมนบางชนิดในปริมาณที่ไม่เหมาะสม 

การที่ร่างกายผลิตฮอร์โมนได้มากหรือน้อยเกินไป อาจทำให้เกิดปัญหาสุขภาพที่รุนแรงตามมาได้ ในกรณีเช่นนี้ แพทย์อาจสั่งยาฮอร์โมน หรือยาชนิดอื่นๆ ให้รับประทาน เพื่อช่วยจัดการภาวะขาดสมดุลของฮอร์โมนเหล่านี้ และปรับระดับฮอร์โมนในร่างกายให้เข้าสู่ภาวะปกติ

ตัวอย่างของการรักษาอาการเกี่ยวกับความไม่สมดุลของฮอร์โมน เช่น

  • การให้ฮอร์โมนทดแทนกับสตรีวัยหมดประจำเดือน  (Hormone Replacement Therapy: HRT)
  • การรักษาภาวะฮอร์โมนไทรอยด์ต่ำ (Hypothyroidism) ด้วยยาไทรอยด์ต่างๆ
  • การฉีดเทสโทสเทอโรนให้ผู้ชายที่มีความต้องการทางเพศน้อยกว่าปกติ หรือในผู้มีความผิดปกติทางพันธุกรรมบางอย่าง เช่น กลุ่มอาการคลายน์เฟลเตอร์ 
  • การให้เมลาโทนินเพื่อช่วยให้นอนหลับได้ดีขึ้นในการเดินทางไปยังต่างประเทศที่มีเขตเวลาต่างกัน
  • การรักษาภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานมากผิดปกติ (Hyperparathyroidism) ซึ่งเป็นผลมาจากภาวะไตวาย

12 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
ฮอร์โมนผิดปกติ อาการเป็นอย่างไร? ตรวจฮอร์โมน สำคัญไหม? (https://hdmall.co.th/c/hormone-check-up).
ภาวะพร่องฮอร์โมนเพศชาย ฮอร์โมนเพศชายต่ำ คืออะไร ใครเสี่ยง? (https://hdmall.co.th/c/andropause-testosterone-deficiency-syndrome).
การตรวจระดับฮอร์โมนเพศชาย ตรวจฮอร์โมนชนิดใดบ้าง? ตรวจที่ไหนดี? (https://hdmall.co.th/c/what-hormones-are-tested-in-male-hormone-testing).

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)